Ποιά είναι η άποψή σας, κ. Einstein;

«Δύο πράγματα είναι άπειρα: το Σύμπαν και η ανθρώπινη βλακεία, αν και για το Σύμπαν δεν είμαι σίγουρος».

Αυτή η φράση αποδίδεται στον Albert Einstein (κάτι που όμως δεν υπήρξε ποτέ επισήμως επιβεβαιωμένο).

Λίγη σημασία έχει.

Για το Σύμπαν, σίγουρα δεν είμαι ο καταλληλότερος άνθρωπος για να εκφράσει γνώση. Και σίγουρα δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Η ανθρώπινη βλακεία. Ούτε κι αυτό δεν είναι το κυρίως θέμα. Θα καταλήξω όμως μάλλον εκεί.

Αν ο φοβερός αυτός τύπος με το μονίμως όρθιο (σήμα προς το σύμπαν;) κατάλευκο μαλλί και με το βλέμμα του Ντένυ του Τρομερού που μόλις έχει κάνει την σκανταλιά (τύπου, «μόλις ανακάλυψα νέο Γαλαξία αλλά δεν θα το πω σε κανέναν ακόμα» ή «ο χρόνος δεν υπάρχει και η βαρύτητα στην πραγματικότητα μάς κάνει να πετάμε κι όχι να πέφτουμε»), ζούσε σήμερα και εδώ, στην Ελλάδα, νομίζω ότι θα το έλεγε κάπως αλλιώς: στη θέση της «ανθρώπινης βλακείας» θα έβαζε την «ελληνική λαμογιά/παγαποντιά/ικανότητα για εξαπάτηση», ό,τι έβρισκε πιο ταιριαστό, εν πάση περιπτώσει.

Διαχρονική «αξία» η λαμογιά. Και καθόλου τυχαία η επιλογή της λέξης, διότι είναι στα όρια του αγοραίου, του χυδαίου, του ανήθικου (με την κλασική έννοια του όρου). Ό,τι ακριβώς δηλαδή είναι στην πραγματικότητα αυτό που περιγράφει.

Μέσα σε όλες τις προσωπικές μάχες που κατά καιρούς καλούμαστε να δίνουμε, ζώντας σε μια χώρα με χίλια καλά αλλά και με άλλα τόσα στραβά, η λαμογιά είναι μια διαχρονική μάχη, που πάντα θα υπάρχει. Παντού, σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Για την πολιτική, δεν χρειάζεται να αναφερθώ καν.

Πάντα θα ακούσω ιστορίες δικών μου ανθρώπων που έπεσαν θύματα. Και φυσικά, δεν έχω μόνο ιστορίες από άλλους. Έχω και προσωπικές ιστορίες. Ευτυχώς μόνο στον επαγγελματικό τομέα. 

Λαμογιά: (η), θηλυκό, ουσιαστικό προερχόμενο από το ουσιαστικό «λαμόγιο» (οι ρίζες είναι ιταλικές ή ισπανικές, οι γνώμες διίστανται).

Ο δικός μου ορισμός:

Είναι η αίσθηση ότι υπάρχει πάντα μια μπανανόφλουδα στο πάτωμα που αν τυχόν τρέχοντας λίγο, για να κάνεις το καλύτερο και να δώσεις τον καλύτερό σου εαυτό, δεν την παρατηρήσεις, γλιστράς και χτυπάς. Είναι σίγουρο. Αυτό που δεν είναι σίγουρο είναι το πόσο σοβαρό είναι το χτύπημα κάθε φορά.

Είναι η αίσθηση ότι ό,τι λες και ό,τι κάνεις, ανά πάσα στιγμή όχι μόνο μπορεί να γυρίσει boomerang απλά, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί κι εναντίον σου. 

Είναι η αίσθηση ότι είσαι τόσο λίγος και τόσο χαζός για να τα βγάλεις πέρα που είτε παραδίδεις τα όπλα είτε πελαγοδρομείς προσπαθώντας να καταλάβεις τί γίνεται γύρω σου.

Είναι η αίσθηση ότι έχεις κερδίσει τον κόσμο ολόκληρο, αν έστω και λίγο καταφέρεις να την κερδίσεις, ή έστω να την αναχαιτίσεις. Ή να την αποκαλύψεις. 

Ξέρω ότι ποτέ ο κόσμος δεν ήταν αγγελικά πλασμένος. Προφανώς.

Ξέρω ότι τέλειες κοινωνίες δεν υπάρχουν, διότι δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι.

Ξέρω ότι από κακοτοπιές είναι γεμάτος ο τόπος. 

Δεν ζούσα ποτέ σε φούσκα. Ευτυχώς. 

Έμαθα όμως την λαμογιά από πολύ κοντά. Την έχω ζήσει με πολλές μορφές και στην πραγματικότητα ποτέ δεν με αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Δυστυχώς.

Με το πέρασμα του χρόνου έμαθα αν όχι να την αναγνωρίζω αμέσως, όμως να την διαισθάνομαι. Ευτυχώς.

Πέρασε αρκετός καιρός όμως με τον φόβο ότι θα βγω χαμένη μάλλον, οπότε έχασα μερικές ευκαιρίες για υψώσω ανάστημα. Δυστυχώς.

Με θυμώνει ακόμα πολύ, ξεσηκώνει μέσα μου όλη την αίσθηση και την αγωνία του δικαίου που με διακατέχει, με απωθεί όσο λίγα πράγματα στον κόσμο. Ευτυχώς. 

Και αν είμαι σίγουρη για κάτι, είναι ότι δεν είναι μεταδοτική. Όχι. Όσο και αν περιβάλλεσαι από αυτήν, όσο και ξυστά από δίπλα σου και περνά, δεν κολλάει.

Ευτυχώς.

Αν είχα να διαλέξω, λοιπόν, μεταξύ ανθρώπινης βλακείας και λαμογιάς, χωρίς καθόλου σκέψη θα διάλεγα το πρώτο.

Δεν είμαι και Einstein άλλωστε.....

ιπτάμενο όχι, αλλά πράσινο;...

Από μικρή είχα μια άρνηση στα σετ. Στο απόλυτο ταίριασμα. Στο «αυτό πάει πολύ με εκείνο αλλά καθόλου με το άλλο». Αμέσως ερχόταν ένα «και γιατί; ποιός το λέει αυτό;». 

Μεγαλώνοντας και βλέποντας ότι είναι κάτι που με ακολουθεί κατά πόδας, φανατικά και ισχυρά και κατ’ εξακολούθηση, το έψαξα λίγο.

Μήπως επειδή μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον από πολύ διαφορετικούς ανθρώπους μεταξύ τους (ακόμα και με γονείς τέτοιους) που όμως πάντοτε και με κάποιο τρόπο όλοι συνυπήρχαν μεταξύ τους ειρηνικά και ωραία;

Μήπως μια απολύτως συμβατή εικόνα μού δημιουργεί μία αίσθηση εγκλωβισμού και περιορισμού; (*αυτό σίγουρα, για αυτό και θα δυσκολευόμουν αν τυχόν έκανα μια εργασία που θα απαιτούσε κάποιο είδος στολής).

Μήπως είναι μια μορφή «αντίστασης» σε κάποιους άγραφους κανόνες που κατά βάθος ίσως κανείς δεν θέλει να ακολουθεί αλλά τελικά όλοι λίγο πολύ το κάνουν (κάνουμε);

Μήπως επειδή δεν μπορώ σε όλους τους τομείς της ζωής μου να είμαι αναρχοαυτόνομη, αυτός του ταιριάσματος, να είναι το πεδίο δράσης μου; 

Μάλλον λίγο από όλα τα παραπάνω.

Έχω ζήσει πολλά χρόνια με βλέμματα γύρω μου που να κοιτάζουν με μια απορία: «μα τώρα τί σχέση έχει αυτό με εκείνο; μα τώρα τί σχέση μπορείς να έχεις με αυτόν/ ήν; μα τώρα, πώς αποφάσισες από εδώ που είσαι να πας εκεί; μα τώρα πώς μπορείς ταυτόχρονα να είσαι αυτό αλλά και εκείνο; πώς από την αρχαιολογία βούτηξες στην γραφιστική;».

Θαρρείς και όλα στη ζωή είναι σετ. 

Έχω νέα. Όχι. Δεν είναι καθόλου απαραίτητο να συμβεί αυτό. 

Και όχι μόνο αυτό, αλλά και αν δεν συμβεί, όχι απλά είναι πλήρως φυσιολογικό, είναι και υγιές. Μάλιστα.

Όταν το λεγόμενο «mix and match» μπήκε στη ζωή μας κι άρχισε να εμφανίζεται σε διάφορους τομείς που έχουν να κάνουν με μόδα, με design κ.λπ., είπα αμέσως μέσα μου «ουφφφ, επιτέλους, απελευθέρωση, δεν θα είμαι μόνο εγώ αυτή που μπορώ να βάλω το ότινάναι χρώμα και να το συνδυάσω με το άλλο ότινάναι χρώμα», και ταυτόχρονα ένα «οκ, και ποιός είναι ο νεωτερισμός τώρα εδώ;».

Ως graphic designer πολλές φορές πηγαίνω κόντρα στο αναμενόμενο. Άλλες φορές γίνεται αποδεκτό άλλες όχι. Όμως το τολμώ. Πολλές φορές βλέπω βλέμματα τρομοκρατημένα «μα, αυτό είναι τελείως εκτός ...».. «Εκτός τι; Της πεπατημένης; Του κανόνα; Των όποιων συμβάσεων που υπάρχουν; Το θέμα είναι: Εσάς σας αρέσει;». Όταν η απάντηση είναι «όχι», εκεί τελειώνει η συζήτηση. Όταν βλέπω ένα σπινθήρα που θέλει να ανατιναχτεί αλλά διστάζει, δίνω το τελικό χτύπημα και ωπ, μαγική εικόνα.

Το ίδιο και με τους ανθρώπους. Ούτε οι άνθρωποι πάνε σετ. Ευτυχώς.

Είναι όπως το χαλί στην είσοδο του σαλονιού μου. Ένα παράταιρο χαλί. Πράσινο (πολύ διαφορετικό από όλα τα πράσινα που υπάρχουν στον χώρο μου), στρογγυλό και με ένα περίεργο μοτίβο.

Πολλά βλέμματα έχουν αναρωτηθεί «μα πως, τί σχέση έχει, περίεργο». Και μετά από λίγες ώρες, ή μέρες ή μήνες «πάντως τελικά αυτό το χαλί δεν είναι τόσο άσχετο» «κοίτα να δεις τελικά που ταιριάζει και με όλο το υπόλοιπο».

Δεν είναι το χαλί. Είναι η ελευθερία να είμαι διαφορετική, ακόμα και στα πιο απλά. Γιατί δυστυχώς, η ελευθερία δεν είναι μόνο στα δύσκολα.

Και το βασικότερο: είναι η ελευθερία στο να υπερασπίζομαι το όποιο διαφορετικό υπάρχει στο μυαλό και στην καρδιά. 

Λατρεύω το total black. «Μα πάλι μαύρα; Μα γιατί;». Η απάντηση:  «Γιατί το μαύρο είναι το πιο φωτεινό χρώμα, αρκεί να μπορείς να το δεις».

Αλλά λατρεύω και το μωβ με το καφέ και με κάποιες πινελιές πράσινου και μικρές λεπτομέρειες από βυσσινί που θα τελειώνουν με λίγο πορτοκαλί ώστε στο τέλος να φαίνεται σαν κόκκινο με μπλε πουά. «Μα όλα αυτά μαζί; Πώς γίνεται αυτό;» Η απάντηση:  «Γιατί όλα πάνε με όλα. Αρκεί να μπορείς να το δεις».

Ίσως όλοι έχουμε ένα πράσινο χαλί, που είτε λίγο πριν το επιλέξουμε ή αφού το κάνουμε, σκεφτόμαστε «τί θα πουν οι άλλοι;». Όταν όμως το ξεδιπλώσουμε, το χαζέψουμε και καθήσουμε πάνω του οκλαδόν, η σκέψη έρχεται μόνη της: «εμένα μου αρέσει». Και σίγουρα, θα αρέσει και στους άλλους, στο τέλος.

Αλλά και να μην, δεν θα πάψει ποτέ να είναι το αγαπημένο σου λίγο παράταιρο πράσινο χαλί σου. 

η ησυχία που γκρεμίζει τοίχους...

Με την σύγχρονη ελληνική μουσική δεν τα πάω καθόλου καλά. Δηλαδή δεν την ακούω. Την λεγόμενη «έντεχνη» σκηνή και άλλα διάφορα. Δεν με αφορά. Βέβαια, ούτε και με την παλαιότερη. Τώρα που το σκέφτομαι, με την ελληνική μουσική γενικώς, πλην ελαχίστων (που δεν είμαι και πολύ σίγουρη επίσης) εξαιρέσεων. Γιατί συμβαίνει αυτό, είναι άλλο θέμα, με το οποίο σίγουρα θα καταπιαστώ κάποια στιγμή.

Ωστόσο, υπήρχε μια Ελληνίδα τραγουδοποιός που από μικρή συμπαθούσα πάρα πολύ, χωρίς να είμαι ούτε φανατική των τραγουδιών της, ούτε να την ακούω και συχνά. Σχεδόν καθόλου δηλαδή. Που, όμως, για κάποιον λόγο ασκούσε πάνω μου μία γοητεία ιδιαίτερη. Η φωνή της; Οι στίχοι της; Η αντίληψή της για τον κόσμο;

Διαβάζοντας μια συνέντευξη και κυρίως παρακολουθώντας (μάλλον) την τελευταία της τηλεοπτική συνέντευξη σε κρατικό κανάλι, λοιπόν, επιβεβαιώθηκα. 

Ναι, η Αρλέτα ήταν μια πολύ ιδιαίτερη περίπτωση ανθρώπου. Η περίπτωση που αν βρισκόταν οπουδήποτε εκτός Ελλάδας, θα είχε σίγουρα δημιουργήσει μια άλλη πορεία. Το «μελαγχολικό» κορίτσι, που τελείωσε την Καλών Τεχνών, που δεν την ένοιαζε ποτέ η εξωτερική της εμφάνιση. Το μόνο και βασικό της αξεσουάρ, η κιθάρα της. Και φυσικά, η φωνή της. Μια φωνή που άλλοτε μιλούσε με παράπονο «δεν θέλω να σε ξαναδώ, αγάπη μου τα κάναμε σαλάτα, θέλω μονάχα να σου πω πως απόψε χάσαμε την γάτα», κι άλλοτε με μια δυναμική «batida batida batida, batida de coco, εγώ την καρδιά μου δεν την δανείζω με τόκο».

Στην τηλεοπτική συνέντευξη, δεν σταματούσε να λέει με μια πραγματική απορία «μα για ποια καριέρα μιλάτε, καλή μου κυρία», κάθε φορά που η δημοσιογράφος έλεγε αυτήν την λέξη. «Εγώ έχω μια πορεία, καριέρα έχει κάποιος που έχει κάνει πράγματα καριέρας, εξώφυλλα, δημόσιες σχέσεις. Εγώ έχω 1 εξώφυλλο». Στην ερώτηση αν πιστεύει στον Θεό, η απάντηση λακωνική και πλούσια ταυτόχρονα: «Κοιτάξτε, είμαι ένας άνθρωπος ένθεος αλλά άθρησκος. Αγαπώ την ορθοδοξία, μεγάλωσα με αυτήν, όμως συμβαίνουν πράγματα στις εκκλησίες που με τσάντισαν, έτσι προσεύχομαι μόνη μου». Η φανέρωση του πώς προσπαθεί να γίνει καλύτερος άνθρωπος: «Σιγά σιγά αφαιρώ πράγματα. Αφαιρώ και πετάω. Όλη μου η ζωή είναι μια διαδικασία αφαίρεσης».

Και η πραγματική βόμβα, γραπτή αυτή την φορά ήταν μια φράση που από τη στιγμή που την διάβασα, δεν έφυγε ποτέ από το μυαλό μου. Υπάρχει εκεί, ανατρέχω συχνά και με κάνει να αναρωτιέμαι ολοένα και περισσότερο. «Τί είναι αυτό που σας γοητεύει στους ανθρώπους»; «Δεν υπήρξα ποτέ γοητευμένη από τους ανθρώπους, γι’ αυτό και δεν υπήρξα ποτέ κι απογοητευμένη από αυτούς».

Μπαμ. 

Έκρηξη. 

Πώς γίνεται να μην γοητεύεσαι από τους ανθρώπους; Πώς γίνεται να ζεις χωρίς την προσδοκία ότι θα γοητευτείς; Πώς αποδέχεσαι το γεγονός ότι ίσως ούτε εσύ γοητεύεις;  Αν την άκουγα από άλλο στόμα, θα σκεφτόμουν «μα τι αμετροέπεια; μα πόση υπεροψία; τίποτα πια δεν γοητεύει εσένα, διότι εσύ είσαι το απόλυτο και όλοι οι άλλοι το τίποτα;».

Όμως το είπε μια γυναίκα που όπως έλεγε πάντα, «δεν καταλαβαίνω γιατί με αγαπούν οι άνθρωποι, κάποιο λόγο θα έχουν, κάποιοι μου έχουν πει ότι τους έχω συντροφεύσει στους πρώτους τους έρωτες, ή τους μεσαίους ή τους τελευταίους. Το δέχομαι αυτό σαν μια προσφορά. Έχω φτάσει να πιστεύω ότι κάτι έχω προσφέρει κι εγώ».

Άρα δεν είναι υπεροψία. Ίσως είναι το ακριβώς αντίθετο. 

Η υπερβολική αγάπη για τον άνθρωπο, πολλές φορές φοβίζει. Κι ο φόβος της απογοήτευσης είναι από τους μεγαλύτερους, η αλήθεια είναι.

Ίσως η πιο ήσυχη συνέντευξη στην ιστορία της τηλεόρασης, με μια φωνή που ίσα που ακουγόταν, με ένα βλέμμα που συχνά χαμήλωνε από ντροπή, χέρια που έπαιζαν από αμηχανία, και ταυτόχρονα η πιο βροντερή και τρανταχτή φωνή αγωνίας και αγάπης και φροντίδας και ταπεινότητας και μετριοφροσύνης και τελικά, ναι, κατάλαβα γιατί από μικρή ακόμα και λόγω ονόματος, την είχα στην καρδιά μου.

Λύκε λύκε είσαι εδώ; Είσαι η μόνη μου ελπίδα και σε ακολουθώ.

Παιχνίδια με τον χρόνο. Ένα πολύ παλιό σπορ.

Χρόνος και Μυθολογία.  Ένας άκρως ενδιαφέρων συνδυασμός.

Οι μύθοι που εικονίζονται στην αρχαία ελληνική τέχνη, δημιουργήματα μιας ζωηρής αλλά και ισορροπημένης φαντασίας, ήταν για τους αρχαίους Έλληνες καθημερινό βίωμα. Ακόμα και τα είδη οικιακής χρήσης, όπως ήταν τα περισσότερα από τα αγγεία, διακοσμούνταν τις περισσότερες φορές με μυθολογικά πρόσωπα και σκηνές παρμένες από τον μύθο.

Στην απόδοση των θεμάτων τους οι τεχνίτες χρησιμοποιούν μερικές φορές έναν δικό τους κώδικα γραφής, κάποιες συμβατικότητες και ιδιοτυπίες, μία εκ των οποίων είναι ο λεγόμενος «αναχρονισμός».

Ο «αναχρονισμός» που ταυτόχρονα είναι και συγχρονισμός είναι η σύγχρονη απόδοση στον ίδιο χώρο γεγονότων και προσώπων που, σύμφωνα κάθε φορά με την διήγηση του μύθου, πρέπει να έγιναν ή να βρέθηκαν ξεχωριστά σε διαφορετικό χρόνο και χώρο. Και αυτό είναι κυρίως ίδιον της αρχαϊκής εποχής.

Υπάρχουν μερικά πολύ χαρακτηριστικά παραδείγματα αναχρονισμού που αποτελούν ένα έξυπνο κουίζ παρατηρητικότητας.

Πρώτο και καλύτερο είναι η παράσταση του μύθου της Γοργούς Μέδουσας στο αέτωμα του ναού της Άρτεμης-Γοργούς στην Κέρκυρα. Η Μέδουσα, ως γνωστόν και σύμφωνα με τον μύθο, απέκτησε τα δυο παιδιά της, τον Πήγασο και τον Χρυσάορα, ύστερα από τον θάνατό της, καθώς ξεπήδησαν από τον λαιμό της, όταν ο Περσέας τής έκοψε το κεφάλι. (Τί φαντασία όμως..). Ωστόσο, η Μέδουσα στις αρχαϊκές παραστάσεις παριστάνεται ολόσωμη, δηλαδή με το κεφάλι της στη θέση του, αλλά και έχοντας τα δυο παιδιά της στο πλάι της. Πώς γίνεται αυτό;;

Άλλο ενδιαφέρον παράδειγμα, οι παραστάσεις με την τύφλωση του Πολύφημου. Πάλι εδώ έχουμε συγχρονισμό. Την ώρα που ο Οδυσσέας χτυπά τον Πολύφημο στο μάτι με την δοκό, αυτός όχι μόνο βρίσκεται καθισμένος και ξύπνιος, αλλά έχει ακόμη στο χέρι του το κύπελλο με το μοιραίο κρασί. Αν είναι δυνατόν..

Από αυτό το παιχνίδι με τον χρόνο δεν θα μπορούσε να απουσιάζει η επική ποίηση. Ο Όμηρος αντιμετωπίζει τον χρόνο με αδιαφορία, σαν μια διάρκεια, ένα διάστημα, στο οποίο τα γεγονότα δίνουν το δικό τους πλάτος. Η ομηρική ποίηση αντιλαμβάνεται τον χρόνο σαν μία μέρα. Αυτή η ομηρική μέρα είναι ξένη προς κάθε πραγματική έννοια του χρόνου και γεμίζει μ’ ένα περιεχόμενο αυθαίρετο σε μήκος, που περιλαμβάνει απλά μια σειρά από γεγονότα.

Στον Όμηρο, όπως και στον Ησίοδο, «ο ανθρώπινος χρόνος εντάσσεται στην κυκλική οργάνωση του χρόνου» (Jean-Pierre Vernant). Όλα ακολουθούν γαλήνια το φυσικό τους κύκλο. Το τέλος δένεται με την αρχή και η αρχή με το τέλος. Καμία πίεση δεν υπάρχει στην ομηρική μέρα. Ιδανικό ακούγεται...

Ο μύθος της Μέδουσας όπως φαίνεται στο αέτωμα του ναού της στην Κέρκυρα, δεν είναι η παράσταση μιας μόνης στιγμής, της στιγμής του αποκεφαλισμού της ή της στιγμής που γεννιούνται τα παιδιά της. Είναι μια σύνθεση γεγονότων, όσων θα μπορούσαν να συμβούν μέσα σε μια «ομηρική μέρα». Παρελθόν: η ακεραιότητα της Μέδουσας που εικονίζεται το κεφάλι της στους ώμους της σαν να μην έχει συμβεί ο αποκεφαλισμός της. Μέλλον: τα δυο παιδιά της που ξεπήδησαν από τον κομμένο λαιμό της. Το παρόν όμως; Εδώ το παρόν, δηλαδή ουσιαστικά η καθεαυτή πράξη του αποκεφαλισμού, απλώς υπονοείται.

Στον Όμηρο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον δίνονται μαζί σαν να ανήκουν στην ίδια χρονική περιοχή. Στο αγγείο με την τύφλωση του Πολύφημου το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον παριστάνονται ταυτόχρονα στον ίδιο περιορισμένο χώρο της εικόνας. Παρελθόν είναι το γεύμα του Κύκλωπα και δηλώνεται με τα υπόλοιπα από τα σκέλη του  άτυχου συντρόφου του Οδυσσέα που ο Πολύφημος κρατά στα χέρια του. Το παρόν, η τωρινή του κατάσταση, δηλαδή η μέθη του, υποβάλλεται με το κρασί που κρατά, και το μέλλον, που έρχεται απειλητικό, δηλαδή η τύφλωσή του, διαγράφεται με την αιχμή της δοκού, που πλησιάζουν στο μάτι του οι τέσσερις άνδρες.

Ο χρόνος, σαν κάτι που έχει διάρκεια, έτσι που να μην είναι μονάχα μια χρονική στιγμή, και ο χώρος σαν κάτι που έχει ελαστικότητα, ώστε να μην είναι μια έκταση κλειστή και καθορισμένη, είναι κοινή σύλληψη του επικού ποιητή και του αρχαϊκού τεχνίτη. 

Η αρχαία ελληνική τέχνη κατόρθωσε, μεταξύ άλλων, κάτι πολύ ιδιαίτερο: να δίνει τον μύθο μέσα σε μια συγκεκριμένη παράσταση, ως σύνθεση των περισσότερων στιγμών σε μία, ως μια εικόνα που το μάτι του θεατή συλλαμβάνει συνοπτικά, δηλαδή ως μια συντομογραφία κάπως. Είναι αυτό που ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική»  του χαρακτηρίζει «ευσύνοπτον».

Ο Χρόνος είναι κάτι που απαρχής Κόσμου απασχολούσε τον άνθρωπο. Ο Vernant το περιγράφει πολύ ωραία: «Ο χρόνος όπου ξετυλίγεται η ύπαρξη του ατόμου, όντας κυριαρχημένος από το πεπρωμένο του θανάτου που κατευθύνει όλη του την πορεία, φαίνεται στον άνθρωπο σαν μια δύναμη καταστροφής, που ρημάζει ανεπανόρθωτα όλα όσα αντιπροσωπεύουν γι’ αυτόν την αξία της ζωής. Η πιο ξεκάθαρη συνειδητοποίηση, μέσα από τη λυρική ποίηση, ενός ανθρώπινου χρόνου που φεύγει χωρίς γυρισμό, ακολουθώντας μια ανεπίστρεπτη πορεία, διαμφισβητεί την ιδέα μιας ολότελα κυκλικής τάξης, μιας περιοδικής και κανονικής ανανέωσης του σύμπαντος».

Παρελθόν - Παρόν - Μέλλον. Ένας αιώνιος κύκλος, μια αλυσίδα που πάντα θα δένει τους ανθρώπους όλων των εποχών και όλων των σημείων της γης.

Βιβλιογραφία:

Γ. Μυλωνάς, Ο Πρωτοαττικός αμφορεύς της Ελευσίνος, 1957

R. Lullies - M. Hirmer, Greek Sculpture, London 1960

Jean-Pierre Vernant, Μύθος και σκέψη στην αρχαία Ελλάδα, 1975 

Αριστοτέλης, Περί Ποιητικής, VII, 10: «ώστει δει καθάπερ επί των συστημάτων και επί των ζώων έχειν μέγεθος, τούτο δε ευσύνοπτον είναι, ούτω και επί των μύθων έχειν μεν μήκος, τούτον δε ευμνημόνευτον είναι».

A.G.M. Hanfmann, Narration in Greek Art, 1960

 F. Arias - M. Hirmer - B. Shefton, A History of Greek Vase Painting, London, 1962

Δύσκολοι καιροί για οικοδέσποινες, αλλά...

Οικοδέσποινα.

Μια λέξη που πάντα την έβρισκα γοητευτική. Την έχω ντύσει με ωραία ρούχα, διακριτικό άρωμα, και το κυριώτερο: το πιο φωτεινό χαμόγελο που μπορεί να υπάρξει (*για κάποιον λόγο το πρώτο πρόσωπο που μου έρχεται στο νου πάντα είναι η γιαγιά μου).

Η πραγματική διασκέδαση και ευχαρίστηση ξεκινάει με το που γίνεται η πρόσκληση. «Σας περιμένω στις 8». Τότε ξεκινάει το γοητευτικό του πράγματος. Τί θα μαγειρέψω; Σε ποιόν αρέσει τί και ποιός απεχθάνεται τί. Τραπεζομάντηλο φρεσκοσιδερωμένο, σερβίτσια φρεσκαρισμένα, ποιός θα κάτσει πού, τί κρασί ταιριάζει με το φαγητό, μουσική στο play και πάμε. 

Και μεμιάς αλλάζει όλη η ατμόσφαιρα του σπιτιού. Ξαφνικά το σαλόνι φαίνεται αλλιώς, η κουζίνα παίρνει μπροστά, κι η προσμονή ξεκινά.

Και κορυφώνεται όταν χτυπάει το κουδούνι. Και μεμιάς όλο το σπίτι μεταμορφώνεται. Γεμίζει κόσμο, που ακόμα και ένας μόνο άνθρωπος να είναι, κάνει την διαφορά. 

Δεν χρειάζονται πολλά. Πολλές φορές δεν χρειάζεται και σχεδόν τίποτα. Δεν είναι απαραίτητα ούτε τα καλά τραπεζομάντηλα, ούτε τα καλά σερβίτσια. Από την άλλη, αν υπάρχουν, πάντα σκέφτομαι «μα αν δεν τα χαρώ με τους φίλους μου, πότε θα χαρώ; Αυτοί είναι οι δικοί μου επίσημοι καλεσμένοι, και προφανώς αυτοί θα είναι για πάντα, με αυτούς θέλω να μοιράζομαι τίς όποιες μικρές πολυτέλειες της ζωής και δεν θα χαλαλούσα για κανέναν άλλο λόγο».

Το να μοιράζεσαι τον χώρο σου και τον χρόνο σου δεν είναι κάτι αυτονόητο. Πόσω μάλλον όταν προηγείται προετοιμασία, χρόνος για οργάνωση. Είναι όμως από τις πιο ωραίες μορφές φροντίδας για αυτούς που αγαπάμε.

Λίγη σημασία αν το φαγητό θα πετύχει εν τέλει. Λίγη σημασία αν στριμωχνόμαστε όλοι γιατί ίσως να μην υπάρχει χώρος. 

Αυτό που σίγουρα έχει σημασία είναι το μοίρασμα. Και είναι εξίσου τιμή τόσο για την οικοδέσποινα όσο και για την τιμή που κάνουν οι καλεσμένοι να αποδεχθούν την πρόταση. Αυτό το «φυσικά και θα έρθουμε, ανυπομονούμε», είναι πάντα αυτό που με κάνει να σκέφτομαι πόσο απλό αλλά και πόσο πολύτιμο είναι αυτό το «ναι, θα έρθουμε».

Η πραγματική πολυτέλεια δεν κρύβεται στα ασημένια σερβίτσια της γιαγιάς. Ούτε στα μοντέρνα πιάτα. Η πραγματική πολυτέλεια κρύβεται σε αυτή τη καυτή χαρά που γεμίζει την καρδιά όταν για λίγο βγεις από το σώμα σου και βλέπεις αυτήν την μαγική εικόνα: τους ανθρώπους που αγαπάς να είναι εδώ, γύρω από ένα τραπέζι. Και να τσεκάρεις κρυφά αν όλα πάνε καλά, αν όλοι περνάνε καλά, γιατί αν εκείνοι περνάνε καλά, εσύ περνάς ακόμα καλύτερα.

Όχι, δεν έχω ξεχάσει τί ημέρες ζούμε. Και ένα από τα πράγματα που με δυσκολεύουν περισσότερο μέσα σε όλο το εφιαλτικό πράγμα που ζούμε είναι ακριβώς αυτό. Οι αγκαλιές, οι φωνές, τα γέλια, να μιλάς σε απόσταση αναπνοής για να περιγράψεις όσο καλύτερα μπορείς όλα όσα έχεις στο κεφάλι σου. 

Ωστόσο, με τους έναν δύο ανθρώπους που μπορώ να το κάνω, θα το κάνω. Γιατί αυτοί οι ένας δύο θα είναι σαν να είναι κι όλοι οι υπόλοιποι μαζί.

Και με την προσμονή ότι θα έρθει η στιγμή να θυμηθούμε πώς ήταν όταν ζούσαμε, ήρθε η στιγμή να μυρίσει η κουζίνα αγάπη.

H ιστορία ενός «κλικ»

Την πρώτη φορά που μπήκα σε σκοτεινό θάλαμο εμφάνισης φωτογραφίας είχα μείνει άφωνη. Σκοτεινός, μυστηριακός αλλά ταυτόχρονα σαν μαγικό κουτί, που έβγαζε μικρά θαύματα.

Φωτογραφία. Αν ειδικά η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από κάτι, είναι από την απύθμενη πληθώρα εικόνων, φωτογραφιών.

Έχει ενδιαφέρον η προέλευσή της, πώς γεννήθηκε αυτό που σήμερα τόσο εύκολα το κάνουμε πατώντας ένα κλικ; (ούτε καν κλικ, δηλαδή, απλά με την αφή).

Χρονική αφετηρία, η Γαλλική Επανάσταση. Νέα κοινωνική δομή, η εμφάνιση της νέας πλούσιας μπουρζουαζίας, που εισήγαγε αξίες με υλικό χαρακτήρα, που δεν ενδιαφερόταν τόσο για την αοριστία και τη φαντασία της ρομαντικής τέχνης, όσο για ένα είδος αληθοφανούς έκφρασης που να αποδίδει με σχολαστικότητα πραγματικές εικόνες του εξωτερικού κόσμου. Αυτό το νέο ενδιαφέρον χρησίμευσε ως αποτελεσματικό κίνητρο για την έρευνα, που τελικά καρποφόρησε με την εφεύρεση της φωτογραφίας.

Από την στιγμή της πρώτης επίσημης επίδειξης, στις αρχές του 1839, μιας μηχανικής τεχνολογίας που επέτρεπε την αποτύπωση του τρισδιάστατου φυσικού κόσμου στο χαρτί με κάθε λεπτομέρεια των τόνων, αν όχι και των χρωμάτων, κανένας δυτικός ζωγράφος δεν μπορούσε πλέον να δημιουργήσει αγνοώντας τις ειδικές συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί με την εμφάνιση αυτού του αξιοπερίεργου και πρωτότυπου μέσου. Και βέβαια, από την άλλη πλευρά, ούτε οι φωτογράφοι μπορούσαν ποτέ να εργαστούν αγνοώντας τις αισθητικές προδιαγραφές, την ποιότητα και το κύρος της πατροπαράδοτης χειρωνακτικής διαδικασίας για την απεικόνιση του κόσμου μέσα από τη σχεδίαση και την ζωγραφική.

Στην παλαιότερη γνωστή φωτογραφία που έχει διασωθεί, ο Louis Jacques Mandé Daguerre, είχε προσπαθήσει να εξομοιώσει όσο το δυνατόν περισσότερο την φύση με την τέχνη. Η φωτογραφία του Daguerre, που ονομάστηκε «Νταγκεροτυπία», ήταν μια μεταλλική πλάκα που ο εφευρέτης είχε κατορθώσει να ευαισθητοποιήσει στο φως με επίχρισμα αργύρου. Η εικόνα των αντικειμένων είχε προβληθεί πάνω στην πλάκα μέσα από τον φακό ενός σκοτεινού θαλάμου (κάμερα) και είχε αποτυπωθεί χάρη στην επίδραση του φωτός πάνω στα ευαίσθητα φωτογραφικά υγρά. Αυτό που είχε αποτυπωθεί στην πλάκα ήταν το αρνητικό, που μπορούσε να φανεί θετικό όταν η μεταλλική πλάκα, λειτουργώντας ως καθρέφτης, αντανακλούσε μια σκοτεινή επιφάνεια.

Louis Jacques Daguerre,
Η πρώτη φωτογραφία στην ιστορία, από το εσωτερικό του ατελιέ του καλλιτέχνη
(1837) (Societé de Photogrqphie, Paris)

Και φυσικά τότε έρχεται η απάντηση από την Αγγλία, έτσι άλλωστε είναι ο ευγενής ανταγωνισμός. Ο William Henry Fox Talbot πετυχαίνει την επίστρωση των φωτογραφικών υγρών όχι σε πλάκα, αλλά στο χαρτί. Για την «εμφάνιση» του αρνητικού που αποτυπωνόταν κατά την φωτογράφιση ο Talbot μπορούσε απλά να φωτογραφίσει το αρνητικό μία φορά ακόμη. Το αρνητικό που προέκυπτε με τον τρόπο αυτό ήταν ουσιαστικά το θετικό της αρχικής εικόνας. Η μέθοδος αυτή ονομάστηκε «καλοτυπία» και η βασική της αρχή είναι ουσιαστικά αυτό που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα, για την εμφάνιση των φωτογραφιών.

Η τεχνική αυτή, σε αντίθεση με την νταγκεροτυπία που μπορούσε να αποτυπώσει κάθε εικόνα σε μια μόνο πλάκα, έκανε δυνατή την αναπαραγωγή της φωτογραφίας επ’ άπειρον, επιτρέποντας σε φωτογράφους με καλλιτεχνικές ευαισθησίες (ο Oscar G. Rejander π.χ.) την κατασκευή πολύπλοκων συνθέσεων από απλές φωτογραφίες. Το σύνολο της εικόνας αναλυόταν σε απλά κομμάτια, που φωτογραφίζονταν χωριστά. Τα αρνητικά μπορούσαν να συγκολληθούν (και ωπ, νάτη η αρχή του φωτομοντάζ, κυρίες και κύριοι), σε μια ενιαία εικόνα πριν από την διαδικασία της εμφάνισης των θετικών φωτογραφιών. 

Τώρα πια ήταν φανερό πως δημιουργήθηκαν δύο δρόμοι που συναντήθηκαν για τα καλά: οι μεν ζωγράφοι αρχίζουν να αναζητούν την αλήθεια μέσα από καθαρές εικόνες και αντίστοιχα οι φωτογράφοι να αποτυπώνουν τον κόσμο και την πραγματική ζωή όσο το δυνατόν καλύτερα.

Ο Felix Nadar, συγγραφέας, γελοιογράφος, φωτογράφος αεροστάτων (μα τί υπέροχο επάγγελμα!) έγραφε το 1856:

«Η φωτογραφία είναι μια εξαίσια ανακάλυψη, μια επιστήμη που έχει γοητεύσει τα μεγαλύτερα πνεύματα, μια τέχνη που συναρπάζει και τις πιο ασυγκίνητες καρδιές, ενώ για την άσκησή της δεν απαιτείται ιδιαίτερες ικανότητες.... Η θεωρία της φωτογραφίας μπορεί να διδαχθεί μέσα μια ώρα και η βασική τεχνική σε μία μόνο ημέρα. Αυτό που δεν μπορεί να διδαχθεί είναι η αίσθηση του φωτός. Ο τρόπος που το φως πέφτει πάνω στο πρόσωπο που ο φωτογράφος, ως καλλιτέχνης, πρέπει να αποτυπώσει. Ούτε μπορεί να διδαχθεί ο τρόπος για την εξωτερίκευση της προσωπικότητας του εικονιζόμενου. Αν πρέπει να δημιουργήσει την εικόνα ενός ανθρώπου κι όχι ένα στερεότυπο πορτραίτο, ένα τυχαίο είδωλο ενεός προσώπου, θα πρέπει να έρθει σε επικοινωνία με τον εικονιζόμενο, να μετρήσει τις σκέψεις του και να νιώσει τον χαρακτήρα του».

Φυσικά η φωτογραφία δεν απεικόνιζε, ακόμα και στην αρχή της, μόνο νεκρή φύση, καλοθρεμμένα και ξεκούραστα πρόσωπα αριστοκρατών, ολάνθιστα λιβάδια και απέραντες θάλασσες.

Κλήθηκε από πολύ νωρίς να δείξει και την σκληρή πραγματικότητα. Οι πρώτες πολεμικές φωτογραφίες αποτυπώθηκαν από τον Roger Fenton στον πόλεμο της Κριμαίας, αλλά οι πραγματικά συγκλονιστικές μαρτυρίες ήρθαν από τον Mathew Brady και τους συνεργάτες του, που έφεραν τις φωτογραφικές μηχανές στα στρωμένα από πτώματα πεδία των μαχών του Αμερικανικού εμφυλίου πολέμου. 

Mathew Brady
Πτώματα στρατιωτών συγκεντρωμένα για ταφή
μετά την μάχη της 17ης Σεπτεμβρίου 1862 στο Antientam
(Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου,Washinghton D.C.)

Και κάπως έτσι, τώρα που η φωτογραφία αποκάλυπτε την βία, τον θάνατο, και κυρίως, την τραγική ομοιότητα της μοίρας των νεκρών κάθε πλευράς, η συζήτηση για τον πόλεμο και την ειρήνη άρχισε να παίρνει μια τελείως άλλη διάσταση.

Ένα απλό κλικ... και μερικές φορές όλα αλλάζουν.

Ή μένουν για πάντα τα ίδια.

Εξαρτάται από το ζητούμενο κάθε φορά...

Βιβλιογραφία:

H. H. Arnason, Ιστορία της Σύγχρονης Τέχνης, Εκδ. Παρατηρητής

Heinrich Wölfflin, Βασικές έννοιες της Ιστορίας της Τέχνης, Εκδ. Παρατηρητής

Επέτειος Σιωπής...

Η σημερινή μέρα ήταν πάντα μέρα σιωπής για μένα. Μια επέτειος σιωπής που απλωνόταν παντού για 7 ολόκληρα χρόνια στην Ελλάδα. Μια επέτειος ντροπιαστικής ντροπής για έναν λαό που ανεχόταν μια στυγνή δικτατορία στο πετσί της.

Και στα νεότερα χρόνια, μια επέτειος εκμετάλλευσης και ρευστοποίησης σε είδος (εξουσία) καταστάσεων, συγκυριών αλλά και πραγματικής αντίστασης από τους λίγους και τους αφανείς, όπως συμβαίνει συνήθως, άλλωστε.

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης, στο «Μνημόσυνο για έναν ημιτελή θάνατο» περιγράφει την πραγματικότητα μέσα και έξω, για το «επίσημο» μπουντρούμι της οδού Μπουμπουλίνας (τον «μητροπολιτικό» ναό), το ανεπίσημο της οδού Ρεθύμνης (το λεγόμενο «παρεκκλήσιο») κ.λπ. Η πραγματικότητα πολλές φορές γκρεμίζει ό,τι χτίζει η ανάγκη για συγκάλυψη. Με ονόματα και διευθύνσεις, κυριολεκτικά.

«Για τον Μίμη Ανδρουλάκη, τον Κώστα Λαλιώτη και τον Στέφανο Τζουμάκα, ηγετικά στελέχη της εξέγερσης, ο δρόμος προς την Βουλή, την πολιτική σκηνή, το πολιτικό παρασκήνιο και την εν γένει ελληνική πολιτική αθλιότητα, ξεκινάει από εκεί».

....

«Ένας κόμπος κάθεται στο λαιμό μου κάθε φορά που περνώ έξω από το Πολυτεχνείο. Δεν πήρα ποτέ μέρος στις προσκοπικές τελετές και τις ηλίθιες πορείες κατά την ημέρα «της επετείου του Πολυτεχνείου», τούτο το μεγάλο συλλογικό άλλοθι για την ηθική ανεπάρκεια ενός ολόκληρου λαού.

Πρόκειται για ένα πολύ βολικό άλλοθι, που το οικειοποιήθηκαν όσοι νιώθουν την ανάγκη να ξεπλύνουν την ντροπή για την απέραντη δειλία τους επί έξι ολόκληρα χρόνια».

Το Πολυτεχνείο ζει, όχι γιατί επειδή λέει το κλισέ. Ζει, διότι μεταλάσσεται, αλλάζει μορφή και το ζούμε με άλλο τρόπο, ακόμα και σήμερα.

Δεν υπάρχει χειρότερο από την καπηλεία της ιστορίας και την οικειοποίηση της από αυτούς δεν της ανήκουν. 

Άνθρωποι που βασανίστηκαν ακραία, άνθρωποι που τα έπαιξαν όλα για όλα και έχασαν, άνθρωποι που ισοπεδώθηκαν από τανκς, είναι αυτοί που τελικά δεν μίλησαν ποτέ, δεν διεκδίκησαν τίποτα παρά μόνο την αξιοπρέπειά τους και την ήσυχη συνείδησή τους.

Αξίες ανεκτίμητες.

(* αφόρητος ο θόρυβος από τα ελικόπτερα που όλη μέρα αλωνίζουν τον καημένο αττικό ουρανό... ταιριαστός όμως με το κλίμα των ημερών...)

Επάγγελμα: Απατεώνας Γάμου. Το αιώνιο πρόβλημα, και δη του 1949.

Προτελευταίο μέρος από το θρυλικό Νο 4 Φυλλάδιο της Εργατικής Εστίας. Μένουμε σταθερά στο 1949.

Υποσχέσεις γάμων. Καινούργιο φρούτο της εποχής μας; Πώς λειτουργεί αυτό το σύστημα;

«Τις υποσχέσεις γάμων τις μεταχειρίζονται πολλοί κατά σύστημα για να επιτύχουν τους διάφορους ανήθικους σκοπούς τους. Αυτοί όλοι οι τύποι, που έχουν τέτοιες αρχές, προσπαθούν να προσελκύσουν με το ξεγέλασμα των υποσχέσεων, με το δελεαστικό μέσο του γάμου, κάθε ανύποπτο κορίτσι».

Μα πού έχουμε φτάσει επιτέλους, ως κοινωνία. Παλιότερα είχαμε το περιβόητο «στρίβειν δια του αρραβώνος», τώρα γίνεται το ακριβώς αντίθετο; Απίστευτο.. Δηλαδή οι γυναίκες πέφτουν θύματα.. χωρίς καμία ευθύνη όμως; [ ήρεμα ρωτάω...]

«Αφού τα καταστρέψουν και τους φάνε κι όλες τις οικονομίες, τα βρίζουν και τα δέρνουν, τα εγκαταλείπουν με τον πιο απάνθρωπο και άτιμο τρόπο. Θα μου πείτε, όπως και κάνατε ήδη, ότι όλες αυτές οι γυναίκες είναι άμυαλες; Μπορεί  ναι, και επιπόλαιες και τα ήθελαν και τα έπαθαν, όμως γιατί να καταδικάσουμε έτσι αψυχολόγητα τις γυναίκες αυτές, που πίστεψαν στις ψεύτικες και κακοήθεις υποσχέσεις ασυνείδητων απατεώνων και να μην καταδικάσουμε αμείλικτα τους άνδρες, που εκ προθέσεως παρέσυραν ένα κορίσι στον κακό δρόμο;».

Θα συμφωνήσω απολύτως μαζί σας και σας συγχαίρω για την πλήρως υποστηρικτική σας στάση απέναντι στις γυναίκες. Διότι μπορεί να έχουν περάσει κάποιες δεκάδες χρόνια από την εμφάνιση του φεμινιστικού κινήματος στη χώρα μας {με την κυκλοφορία του περιοδικού «Η Εφημερίς των Κυριών» στις 8 Μαρτίου 1887, εξ ου και γιορτάζουν οι γυναίκες εκείνη τη μέρα}, ωστόσο κακά τα ψέματα, δύσκολα συναντάμε άνδρες που τόσο ξεκάθαρα και ανοιχτά να βλέπουν τα πράγματα από την αντικειμενική σκοπιά.

Κάνοντας μια γενική επισκόπηση σε όλα τα καυτά ζητήματα που θέσαμε, ποιά πιστεύετε ότι είναι η κύρια αιτία για την οποία συμβαίνουν;

«Σε όλον τον κόσμο, κατά τη γνώμη μου, λείπει μια απαραίτητη διαπαιδαγώγηση με μια απλή διαφώτιση, ώστε να προληφθούν όλα αυτά τα κακά. Δυστυχώς όμως καμμία συστηματική εργασία δεν έχει γίνει έως τώρα για την πρόληψη και καταπολέμηση των σπουδαίων αυτών κοινωνικών προβλημάτων».

Τιμωρία θα έπρεπε να υπάρχει, κατά τη γνώμη σας;

«Όλοι αυτοί οι τύποι των απατεώνων γάμου θα έπρεπε αυστηρότατα υπό του νόμου να τιμωρούνται και όχι, όπως συμβαίνει πολλές φορές, να αφήνωνται και να καυχώνται για τα άτιμα κατορθώματά τους».

Και υπάρχουν και ακόμα χειρότερες περιπτώσεις, είμαι σίγουρη...

«Ας αφήσω δε και τους εκ συστήματος αγαπητικούς, που το έχουν ως επάγγελμα να αποζούν κάνοντας τους προστάτες...! στις γυναίκες. Αυτά είναι τα διάφορα κοινωνικά καθάρματα, που δυστυχώς δεν μπορούν να λείψουν από μια κοινωνία, αν κι έχω την γνώμη πως θα μπορούσαν να μετριασθούν με αυστηρότατα μέτρα στοιχειώδους κοινωνικής αμύνης».

«Στοιχειώδης κοινωνική άμυνα». Εξαιρετική προσέγγιση. Τίνι τρόπω;

«Το κάθε κορίτσι και ο κάθε νέος που βγαίνουν στον επικίνδυνο δρόμο της ζωής θα έπρεπε με μια απλή διδασκαλία, με απλά διαφωτιστικά φυλλάδια [καλή ώρα]  να μαθαίνουν όλες αυτές τις επικίνδυνες για το βίο τους παγίδες, που είναι στημένες όχι για την ηθική τους καταστροφή, αλλά φέρνουν και πολλές άλλες φρικτές συνέπειες».

Τι συνιστάτε στους εργάτες, κατ’ αρχήν; Διότι πρέπει να τα ξεχωρίζουμε τα πράγματα.

«Συνιστούμε θερμά σε όλους τους νέους εργάτες να προσέχουν, ώστε να μην αδικούν τα κορίτσια γιατί κι αυτοί οι ίδιοι μπορεί να έχουν αδελφές».

Και στις νέες εργάτριες;

«Να φυλάγωνται από άσχημα μπλεξίματα και να δυσπιστούν στις ελκυστικές προτάσεις».

Ο έρωτας όμως, νικιέται εύκολα, γιατρέ μου; Ακόμα κι αν είσαι ένας απλός εργάτης;

«Ο έρωτας είναι γλυκός και ελκυστικός και συμβαίνει, όταν είναι κανείς ερωτευμένος και η καρδιά διευθύνει το νου, να παραλογίζεται και να λαθεύει. Για αυτό χρειάζεται μεγάλη προσοχή, ιδίως στις μεγάλες ερωτικές στιγμές, και χαλινός στον έρωτα».

Μιας και αναφερθήκαμε παραπάνω στο περιβόητο «στρίβειν δια του αρραβώνος», θα μας πείτε μερικές παρατηρήσεις και για αυτό το διαχρονικό πρόβλημα;

«Υπάρχουν άνδρες που κατά σύστημα αρραβωνιάζονται χωρίς ποτέ τους να παντρεύωνται, για να εκμεταλλεύωνται τις γυναίκες πάνω στην αισθηματική τους ζωής. Και αφού τις γλεντήσουν και τις χορτάσουν, με μια οιαδήποτε πρόφαση τις εγκαταλείπουν. Συχνά μάλιστα τις αφήνουν έγκυες και με κανένα παιδί».

Πόσο απαράδεκτο.... και σίγουρα όλο αυτό βασίζεται στην ανάγκη της γυναίκας να αποκατασταθεί, no matter what, που θα έλεγε και κάποιος αγγλιστί..

«Ο μόνος πόθος της γυναίκας, μόλις φθάση σε ηλικία γάμου είναι το πώς θα παντρευτή, όχι μόνο για να αποκατασταθή, αλλά και από τον παράλογο φόβο, μήπως μείνει γεροντοκόρη».

Πόσο χαίρομαι που βάλατε το επίθετο «παράλογο» στη λέξη φόβος.

«Βέβαια, διότι δυστυχώς στην κοινωνία εθεωρείτο ταπεινωτικό το να μείνη μια γυναίκα στο ράφι, όπως λέμε. Σήμερα όμως πολλές γυναίκες αξιέπαινα ρίχτηκαν στη δουλειά και κερδίζουν μόνες τους τη ζωή τους, η κοινωνία τις εκτιμά και δε δίνει, όπως άλλοτε, σημασία στον γεροντοκορισμό. Εν τούτοις πολλές ακόμη νέες γυναίκες προσπαθούν με κάθε μέσο να παντρευτούν. Γι’ αυτό κι όταν βρουν τον γαμπρό, τον έχουν σαν κρυφό καμάρι και τον φυλάνε σαν θησαυρό για να μην τους τον πάρουν. Αν όμως τύχει και τον χάσουν, τότε πολλές φορές παθαίνουν ψυχικά, μελαγχολούν και καταντούν στις νευρολογικές κλινικές για να θεραπευθούν».

Άσχημες ιστορίες με άσχημες καταλήξεις.. Ας ελπίσουμε ότι αυτά τα ζητήματα θα έχουν στην κοινωνία του μέλλοντος...

Το βασικό συμπέρασμα-λύση για όλα τα παραπάνω; Φυλλάδια. Για όλα τα θέματα, Φυλλάδια.

Πρωτοπόρος η Εργατική Εστία, τελικά.

 

απώλεια / απουσία .... υπάρχει νικητής;

Λογιών λογιών άνθρωποι και λογιών λογιών ζωές. Άλλες ήσυχες, άλλες ανήσυχες, άλλες σκοτεινές, άλλες μέσα στο φως, άλλες σε δαιδαλώδη μονοπάτια, άλλες σε ανοικτές στον ορίζοντα λεωφόρους..

Άνθρωποι που μιλάν πολύ, άλλοι που λένε τα απαραίτητα. Άνθρωποι που σέβονται την ζωή κι είναι διστακτικοί απέναντί της κι άλλοι που την σέβονται αλλιώς. Με το να τη ζουν στα άκρα. Άνθρωποι που τα καταφέρνουν καλά κι άλλοι που όχι. Άνθρωποι που δείχνουν άτρωτοι και αρκεί ένα βλέμμα να τους λυγίσει. Άνθρωποι που μια ζωή φορούν πανοπλία και άλλοι που είναι γυμνοί, τολμηροί σε κάθε τι που μπορεί να ξεσκίσει την σάρκα τους.

Μέχρι πριν μερικούς μήνες και από την αρχή της ζωής μου, γνώριζα έναν άνθρωπο που είχε πολλά από τα παραπάνω. Δεν μιλούσε πολύ, τα περισσότερα τα έλεγε με το βλέμμα του. Δεν φοβόταν ό,τι φοβούνται οι περισσότεροι άνθρωποι. Και ταυτόχρονα φοβόταν άλλα που πολλοί δεν τους δίνουν καν σημασία. Έδινε και ένιωθε άβολα να παίρνει. Χάριζε και κοκκίνιζε σαν μικρό παιδί όταν του χάριζαν. Αναρχοαυτόνομος συναισθηματικά, η πρώτη εντύπωση. Διψασμένος και πάντα έτοιμος για να δεχθεί αγάπη, στην πραγματικότητα.

Ο «μικρός» της ευρύτερης οικογένειας. Ο θεότρελος, που όμως λίγο πολύ όλοι ζηλεύαμε την τρέλα του. Έστω λίγο.

Ένας «θείος» που ποτέ όμως δεν τον αποκάλεσα έτσι, παρά μόνο όταν ήθελα να τον εκνευρίσω. Άλλωστε στα μάτια μου δεν ήταν ποτέ μεγάλος, ως ηλικία. Ένας θείος πολύ διαφορετικός από τους καθιερωμένους θείους. Και τον λάτρευα για αυτό.

Ήταν αυτός που ερχόταν με στοίβες cds «πάρε άκου κράτα ό,τι σου αρέσει και ό,τι δεν σου αρέσει κράτα το για αργότερα».

Λεπτομέρειες για τη ζωή του δεν έλεγε εύκολα. Έδινε τις πιο ανατρεπτικές συμβουλές όμως. Λίγο άγαρμπος στις αγκαλιές, τόσο που θα σε έπνιγε. Ασυναγώνιστος στο χιούμορ. Αλλά και στο θυμό. Αλλά και στο να ζητά συγνώμη. Αλλά και στο να υβρίζει. Αλλά και στο να σέβεται απεριόριστα τους πάντες. Τον έλκυαν οι δύσκολοι δρόμοι. Οι ευκολίες, που τις είχε by default, δεν τον ενδιέφεραν. Ήθελε μόνο να τις ανατρέπει. 

Πέρασα 2 εβδομάδες σε ένα σπίτι που κάθε εκατοστό είχε και ένα μικρό θησαυρό. Στο σπίτι που έζησα τους πρώτους μήνες της ζωής μου, άλλωστε, κι αυτός σχεδόν ολόκληρη. Ατελείωτες ώρες ανακάλυπτα, ξαναθυμόμουν, γελούσα κλαίγοντας και το ανάποδο. Είχα σπάσει την γυάλα και είχα μπει μέσα πια. Άοπλη κι εγώ, έτοιμη να δεχθώ όλα τα συναισθήματα που περιμένουν στη γωνία σε τέτοιες στιγμές. Δύο εβδομάδες μιας κάποιας συνειδητοποίησης του τί έχει γίνει, τί έχει αλλάξει. Δύο εβδομάδες που ανυπομονούσα να χάνομαι εκεί με τις ώρες... χωρίς ίχνος φόβου, χωρίς ίχνος μακάβριας αίσθησης. Ήταν η δική μου τελετή αποχαιρετισμού. Ήταν το δικό μου κλείσιμο. Οι δυο μας. 

Φωτογραφίες πρόσφατες, ελάχιστες. Πολλά σημειώματα όμως. Και πολλή μουσική. Πολλή μουσική. Και βιβλία. Όλα στα χέρια μου. Κι έτσι ξαναγνωριζόμαστε. 

Ή συνεχίζουμε να γνωριζόμαστε. Ή πορευόμαστε παράλληλα. Ή δεν ξέρω τί άλλο ακριβώς.

Μερικά από αυτά θέλησα να τα μοιράσω, κάτι που έκανε κι αυτός όλη του τη ζωή. Τα αντικείμενα, αυτά τα άψυχα που αποκτούν ψυχή μόνο αν εμείς τους τη δώσουμε, γίνονται μια αλυσίδα συγκλονιστική μεταξύ ανθρώπων, ακόμα και άγνωστων μεταξύ τους. Σαν την ζωή την ίδια, δηλαδή.

Η απώλεια είναι σκληρή. Δεν συνηθίζεται εύκολα (*συγγνώμη αγαπημένε Θ. Αναστόπουλε). Ο καθένας έχει το δικαίωμα να τη βιώνει όπως θέλει.

Εγώ επέλεξα να την βιώσω/βιώνω μέσα από ό,τι πιο ζωντανό πράγμα υπάρχει μετά την καθεαυτή ζωή: την μουσική, τα χειρόγραφα και τα βιβλία. Τα αντικείμενα που δεν είναι ύλη, διότι ήταν όλη του η ζωή.

Και έτσι κατάλαβα ότι η απώλεια δεν σημαίνει απουσία..

Σίγουρα όμως, τέλος εποχής.

*τιμής ένεκεν λοιπόν...

 

Σύγχρονος οδηγός Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης [1949]

Το (περιβόητο πια) Νο 4 Φυλλάδιο λοιπόν, ολοκληρώνεται με ένα μικρό υποκεφάλαιο, αφιερωμένο εξ ολοκλήρου στις σχέσεις ανδρών και γυναικών, ξεκινώντας με την σεξουαλική διαπαιδαγώγηση των παιδιών, ακολουθεί η θέση της σύγχρονης γυναίκας, οι ψεύτικες υποσχέσεις στους γάμους και καταλήγει σε ένα θέμα που θα είναι η έκπληξη.

Ας τα πιάσουμε ένα ένα με τη σειρά.

Για να δούμε, από το 1949 έχουν αλλάξει καθόλου τα πράγματα άραγε;...

Να ξεκινήσουμε, κατ’ αρχήν, με το αν χρειάζεται ειδικούς χειρισμούς το θέμα αυτό..

«Το ζήτημα των σχέσεων αγοριών και κοριτσιών και οι γενετήσιες παρορμήσεις πρέπει να υποταχθούν σε κατάλληλη διαπαιδαγώγηση».

Θα προτείνατε  να έμπαινε πιθανώς και ως μάθημα στα σχολεία;

«Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, ώστε να μην εξάπτομε τη φαντασία των παιδιών και να μη τα σπρώχνουμε έτσι προς τις γενετήσιες επιθυμίες, που μπορεί να φέρουν σημαντικές σωματικές καταστροφές και ψυχικές διαστροφές στον χαρακτήρα».

Αν και αποφύγατε την απάντηση, αυτό που περιγράφετε είναι σχεδόν καταστροφικό! Μπορεί να προκληθεί τέτοια ζημιά; Με τί τρόπους μπορεί να γίνει όλο αυτό;

«Ίσα  με μια ορισμένη ηλικία, που το παιδί δεν μπορεί ακόμη να σκεφτεί και να κρίνη και η φαντασία του οργιάζει, οι απερίσκεπτες εμπρός στα παιδιά συζητήσεις και πράξεις μας, καθώς και το κάθε ανήθικο βιβλίο και περιοδικό με διεγερτικά αναγνώσματα και εικόνες, ο κινηματογράφος, το γραμμόφωνο ή το ραδιόφωνο με τα παθητικά ερωτικά τραγούδια, η γύμνια των θεατρικών επιθεωρήσεων και άλλα, αποτελούν πάρα πολύ καταστροφικές αφορμές για τη σωματική, ηθική και ψυχική υγεία των παιδιών».

Επομένως οι κίνδυνοι παραμονεύουν παντού! Δεν τολμώ να φανταστώ τί θα μπορούσε να γίνει στο μέλλον, σε μια φανταστική κοινωνία που η πρόσβαση σε τέτοια άκρως επικίνδυνα θεάματα θα γίνεται με το πάτημα ενός κουμπιού! Επιστημονική φαντασία θα μου πείτε...

Τί μπορούν να κάνουν οι γονείς, ή μάλλον τι οφείλουν να κάνουν, προκειμένου να σώσουν τα παιδιά τους από το χείλος της καταστροφής;

«Σε πολλές κατοικίες, ακόμη και πλουσίων, κοιμούνται μαζί στο ίδιο δωμάτιο, ανδρόγυνο και παιδιά. Μάλιστα και στις σκηνές του παραθερισμού κοιμούνται στο ίδιο πάτωμα».

ΣΟΚ.

«Εκεί γίνονται τα πάντα. Κι έτσι, πόσο μεγάλος είναι ο ηθικός και ψυχικός κίνδυνος και η επίδραση στην ψυχή των παιδιών..!».

Μα τι λέμε, ανυπολόγιστης αξίας. Οπότε; 

«Είναι απαραίτητο λοιπόν το παιδί να μη κοιμάται στο δωμάτιο των γονέων του, ή όταν η ανάγκη το επιβάλει, να προσέχουν τουλάχιστον οι γονείς να φυλάγωνται. Ακόμα και στο γδύσιμο πρέπει να προσέχουν, γιατί το παιδί από πολύ μικρό νιώθει, αισθάνεται, έχει περιέργεια».

Κάτι άλλο που πρέπει να προσέξουν πάρα πολύ οι γονείς;

«Δεν πρέπει να συζητούν διάφορα ερωτικά πράγματα με την ιδέα, ότι τα παιδιά δεν καταλαβαίνουν γιατί είναι μικρά. Είναι τρομερό και μεγάλο σφάλμα αυτό. Τα παίρνουν ακόμη και τα παίζουν σχεδόν γυμνοί οι γονείς στο κρεβάτι τους, επηρεάζοντας έτσι και εξάπτοντας τη γεννητική σφαίρα των παιδιών, πράγμα που είναι ολέθριο για την ηθική και σωματική υγεία των παιδιών».

Σόδομα και Γόμορρα συμβαίνουν γύρω μας. 1949, σκανδαλώδης εποχή.

Όταν αρχίσουν όμως τα παιδιά να έχουν κάποιες φυσιολογικές και αναμενόμενες απορίες, πώς τα προσεγγίζουμε;

«Όταν αρχίση στα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, κάποια ψυχική ανησυχία σχετική με τις γενετήσιες λειτουργίες, οι γονείς έχουν υποχρέωση να επικοινωνήσουν με τα παιδιά τους και να τους δώσουν τις κατάλληλες συμβουλές και οδηγίες για το σπουδαιότατο αυτό ζήτημα. Την υποχρέωση αυτή των γονέων μπορούν να βοηθήσουν πολύ και ο γιατρός του σπιτιού και ο δάσκαλος, αν μάλιστα είναι οικογενειάρχης».

Αυτούς που δεν έχουν, να μην τους εμπιστευόμαστε και τόσο, προτείνετε.. Ενδιαφέρον.

Πώς εξηγούμε λοιπόν τις διάφορες λειτουργίες του σώματός μας;

«'Οπως μαθαίνουμε στα αγόρια και τα κορίτσια πώς λειτουργούν τα διάφορα όργανα στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως π.χ. το μυαλό, η καρδιά, τα πνευμόνια, το στομάχι, απαράλλακτα έχουμε την υποχρέωση να τους μάθουμε το σκοπό και την λειτουργία των γεννητικών οργάνων και πώς μπορούν να προφυλαχθούν από τις διάφορες αφροδίσιες αρρώστιες».

Η εφηβεία όμως είναι η πλέον δύσκολη ηλικία.. διαχρονικά φαντάζομαι.. Εκεί χρειάζονται ιδιαίτεροι χειρισμοί, σωστά;

«Μεγαλύτερη προσοχή χρειάζεται στην κρίσιμη καμπή της ηλικίας του παιδιού, που παρουσιάζεται στα κορίτσια ανάμεσα στο 12 και 17ο έτος και στα αγόρια στο 15ο και 17ο έτος. Γιατί τότε ακριβώς η φύση δίνει τον οργασμό για την αναπαραγωγή».

Δύσκολα τα πράγματα.. με διάφορα παρατράγουδα, να φανταστώ..

«Τότε παρουσιάζεται και η κακή συνήθεια του αυνανισμού με διάφορες κακές συνέπειες για τους νέους και τις νέες. Και τότε ακριβώς οι γονείς πρέπει να προσέχουν ακόμα περισσότερο τα παδιά τους ημέρα και νύχτα, χωρίς να γίνωνται αντιληπτοί από αυτά».

Δηλαδή; Να μεταμφιέζονται και να κάνουν εφόδους στα δωμάτια ψάχνοντας για «παράνομο και ύποπτο υλικό»; (γελά ο επιστήμων)

«Να φροντίσουν να στρέψουν την προσοχή, το ενδιαφέρον και την επίδοση των παιδιών σε παιχνίδια και σε γυμνάσματα στο ύπαιθρο και σε εκδρομές και όχι παράλογα να τα μαλώνουν και να τα δέρνουν».

Η βία μόνο κακό προκαλεί, τελικά, σε όλα τα επίπεδα.

Ολοκληρώνοντας αυτό το τόσο σημαντικό κεφάλαιο, τί συμβουλές δίνετε στους γεμάτους αγωνίες γονείς, σε μια τόσο δύσκολη εποχή;

«Είναι λεπτό το ζήτημα και δύσκολο για τους γονείς να επιτηρούν τα παιδιά τους και να τους δίνουν τις σχετικές συμβουλές και νουθεσίες, είναι όμως απαραίτητο. Να τους μιλούν με στοργή και με απλότητα, σαν να πρόκειται για το πιο συνηθισμένο πράγμα. Να τους φέρνωνται στο ζήτημα αυτό σαν φίλοι».

Κρατώ την τελευταία λέξη-κλειδί:  φίλοι.

Μια τελευταία τοποθέτησή σας, πριν κλείσουμε το δεύτερο μέρος και πάμε στο επόμενο: για την θέση της σύγχρονης γυναίκας στην κοινωνία μας. Είμαστε στο 1949 πλέον, έχουν δει πολλά τα μάτια μας.

«Η σύγχρονη γυναίκα, με το να εργάζεται, απέκτησε την ελευθερία της. Θα έπρεπε όμως να είναι πολύ προσεκτική στον κοινωνικό της βίο, στις σχέσεις της, γιατί χίλιοι κίνδυνοι σε κάθε της βήμα παραμονεύουν».

Αρχίζω και τρομάζω. Πείτε μας λίγο πιο αναλυτικά.

«Πρώτα απ’ όλα θα πρέπει η γυναίκα να μην πιστεύει εύκολα στις υποσχέσεις που της δίνει ο άνδρας».

Μόλις δώσατε την υπέρτατη συμβουλή. Θα γραφεί στον Χρυσό Οδηγό για τις σχέσεις. 

«Είναι απαραίτητο να κρατήση κάποια θετική απόσταση απ’ αυτόν».

Θετική απόσταση. Καταπληκτική ισορροπία.

Από τους νέους τί θα ζητούσατε;

«Από τους νέους θα ζητούσα ανωτερότητα και περισσότερο σεβασμό προς τις ηθικές υποχρεώσεις, που πρέπει να ρυθμίζουν τις σχέσεις ανδρός και γυναικός. Βέβαια τα ήθη και τα έθιμα των λαών μεταβάλλονται, ανάλογα με τις εποχές. Δεν πρέπει όμως να ξεπερνούν μερικά όρια, που ώρισαν οι αιώνες και σέβεται η κοινωνία».

Φυσικά, μην τα ισοπεδώσουμε κι όλα.

Και έτσι κλείνουμε αυτό το καυτό κεφάλαιο, και επανερχόμαστε με μια μάστιγα: τις ψεύτικες υποσχέσεις στους γάμους.

Μα πόσες πολύτιμες συμβουλές μπορούν να κρύβονται σε 16 σελίδες 10Χ14;..

Μείνετε συντονισμένοι.

 ... και καλύτερη επανεκκίνηση δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς νέους mogwai... 

«περί γάμων και άλλων δαιμόνων», σύγχρονος οδηγός [1949]

 Το υπ’ αριθμόν 4 της Σειράς των Φυλλαδίων της Εργατικής Εστίας, με ημερομηνία έκδοσης 1949 πλέον, ασχολείται με τον γάμο και την οικογένεια, έχει τίτλο «ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΟΝ ΓΑΜΟ», και υπότιτλο (με κεφαλαία επίσης, σε μικρότερες στιγμές) «Σχέσεις ανδρών και γυναικών».

Καυτό θέμα, αναμφισβήτητα, για αυτό και δεν θα μπορούσα να μην υποκύψω στον πειρασμό για άλλη μια φανταστική συνέντευξη, μετά την πρώτη το 1948. Άλλωστε ο συγγραφέας είναι ο ίδιος, γνωριζόμαστε ήδη ένα χρόνο, σημαντικό πλεονέκτημα.

Πολύ χαίρομαι που ξανασυναντιόμαστε, μετά από έναν ολόκληρο χρόνο, λοιπόν. 1949 αισίως. Τί χρονιά..!

Το θέμα που θίγετε στο νέο φυλλάδιο είναι πολύ κομβικό. Γάμος,  οικογένεια, σχέσεις ανδρών και γυναικών. «Καυτή πατάτα»  που θα έλεγε κι ένας δημοσιογράφος το 2016 π.χ. 

Καταρχήν, θα ήθελα να ξεκινήσουμε με το ποιές είναι οι σημαντικές προϋποθέσεις για έναν σωστό γάμο.

«Πρέπει να γίνη συνειδητό και στον νέο και στη νέα, που πρόκειται να παντρευτούν, πόση μεγάλη σημασία έχει η σωματική και ψυχική υγεία στο γάμο. Τα χρηματικά και άλλα συμφέροντα πρέπει να μείνουν κατά μέρος, όταν η υγεία δεν επιτρέπει έναν γάμο».

Μα, αυτό που λέτε είναι σχεδόν σκανδαλώδες. Δηλαδή, λίγο πιο σαφής;

«Προίκες, κοινωνικές θέσεις και άλλες συμφεροντολογικές επιδιώξεις πρέπει να φροντιστούν μετά την υγεία. Γιατί, αν η υγεία δεν λογαριασθή καθόλου και γίνει ένας ανθυγιεινός γάμος, τότε όλοι θα είναι εγκληματίες, όσοι ανακατεύθηκαν σε αυτόν, γονείς, συγγενείς και προξενευτάδες, μαζί με το ανδρόγυνο. Και οι πρώτοι υπεύθυνοι σε ανάρμοστο γάμο είναι οι γονείς και κάθε άλλος, που σπρώχνει δύο ανθρώπους να παντρευτούν, κυττάζοντας μόνο κάθε άλλο συμφέρον και περιφρονώντας την υγεία. Γιατί αυτοί πρέπει να έχουν περισσότερη πείρα από τους νέους».

Πολύ σωστό. Κάτι άλλο. Επειδή η εποχή που ζούμε δυστυχώς χαρακτηρίζεται από σοβαρές αρρώστιες, τί ρόλο παίζουν ή δεν παίζουν αυτές στην απόφαση ενός γάμου;

«Ο λαός πρέπει να βάλη καλά στο νου του, πως η σύφιλη και η φθίση είναι δύο αρρώστιες, που με τις σύγχρονες μάλιστα προόδους της επιστήμης, γιατρεύονται. Κι όποιος παθαίνει, πρέπει να μην ντρέπεται και να μη φοβάται, να μην έχει μεσαιωνικές και βάρβαρες αντιλήψεις, παρά να πάη αμέσως στον γιατρό, για να θεραπευτή. Το να πάρει ένας άνθρωπος την σύφιλη δεν είναι ντροπή, αλλά όταν την μεταδίδει, γίνεται εγκληματίας. Δεν πρέπει εκείνος που, όταν έπαθε την σύφιλη, να φαντάζεται πως έκαμε καμία ατιμία. Απλούστατα είναι ατύχημα, που ασφαλώς, με μια συστηματική και συγχρονισμένη θεραπεία, γιατρεύεται. Και, όταν γιατρευτή, μπορεί τότε να παντρευτή, με την άδεια του γιατρού, και να κάνη παιδιά».

Αυτό που λέτε, θα μπορούσε και στο μέλλον να αποδειχθεί πολύ σοφή στάση ζωής. Διότι, κακά τα ψέματα, όσο κι αν η επιστήμη κάνει θαύματα, δυστυχώς αρρώστιες πάντα θα ταλαιπωρούν τους ανθρώπους. Η σωστή στάση ζωής απέναντι σε αυτές είναι αυτό που θα τις κάνει ανώδυνες ή θανατηφόρες. Ποιος μπορεί να αποκλείσει ότι το 2020 π.χ. σε έναν φανταστικό κόσμο που μέχρι και ιπτάμενα αυτοκίνητα θα υπάρχουν, δεν θα υπάρξει ένας φονικός ιός, ικανός να σκοτώσει εκατομμύρια ανθρώπων σε όλον τον πλανήτη; Ακούγεται ίσως υπερβολικό, αλλά ποτέ δεν ξέρουμε..

Πώς παίρνει κάποιος την απόφαση να παντρευτεί; 

«Εκείνοι που αποφασίζουν να παντρευτούν και να δημιουργήσουν οικογένεια, πρέπει πρώτα απ’ όλα να σκεφθούν σοβαρά και να ενεργήσουν με την πιο μεγάλη περίσκεψη και να λάβουν υπ’ όψιν τους, ότι με τον γάμο αναλαμβάνει ο καθένας τους στον κύκλο του μεγάλες υποχρεώσεις. Και, αφού ξεχάσουν όλες τις κακές τους συνήθειες, να προσαρμοσθούν προς την πραγματικότητα της νέας τους ζωής και να συνδεθούν ψυχικά».

Ποιά είναι τα είδη γάμων που συναντάμε γύρω μας;

«Πολλοί παντρεύονται από έρωτα και δεν είναι δυστυχώς σε θέση να σκεφθούν λογικά, γιατί, όταν διοικεί η καρδιά, το μυαλό πάει περίπατο, και η λαχτάρα αυτή του αισθήματος τις περισσότερες φορές δεν διαρκεί πολύ και σε λίγο εξατμίζεται».

Άρα, ο έρως δεν συνιστάται ... μάλιστα.

Άλλο είδος; 

«Αντίθετα προς τον γάμο από έρωτα, πολλές φορές παντρεύονται δύο άνθρωποι χωρίς καν να έχουν γνωρισθή από πριν μεταξύ τους, με προξενιές ή και μόνο με φωτογραφίες. Τότε γίνεται μια αληθινή αγοραπωλησία, που τον σπουδαιότερο ρόλο παίζει η προίκα, χωρίς να δίνεται προσοχή στην υγεία, στον χαρακτήρα και στη νοικοκυρωσύνη, που είναι τα πιο θετικά και μεγάλα κεφάλαια στη ζωή».

Και να φανταστώ ότι υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις;

«Άλλοι και άλλες ντύνονται και ποζάρουν ως πρώτης τάξεως γαμβροί και νύμφες, αυτορεκλαμάρονται ή βάζουν άλλους μεσίτες για να πιάσουν καμία πλούσια νύφη ή γαμβρό. Οι περισσότεροι από αυτούς τους άνδρες είναι χωρίς δουλειά και κατορθώνουν συνήθως να ζουν εις βάρος της γυναίκας τους με την προίκα, που πήραν».

Ανήκουστο.. Μη μου πείτε ότι δεν έχουμε τελειώσει ακόμα;..

«Υπάρχουν πάλι άλλοι άνδρες, που παίρνουν για γυναίκα τους ένα νοικοκυρεμένο και φρόνιμο κορίτσι επάνω στα νιάτα του κι ύστερα από λίγες μέρες, μήνες ή χρόνους φεύγουν ασυλλόγιστα σε μακρινά μέρη και ξανάρχονται έπειτα από πολλά χρόνια ή και την εγκαταλείπουν για πάντα και απάνθρωπα, καμία και με ένα ή και πολλά παιδιά και γίνονται άφαντοι. Είναι γάμοι αυτοί όλοι αυτοί ή αληθινές οικογενειακές τραγωδίες;».

Μα τι λέτε, θα μπορούσε στο μέλλον να γίνει και εκπομπή στην τηλεόραση, με τίτλο «Οικογενειακές Ιστορίες». Πολλή δουλειά για τους καλλιτέχνες του μέλλοντος...

Όμως, δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφερθούμε και σε τυχόν ευθύνες που έχουν οι γονείς, σωστά;

«Υπάρχουν γονείς που τίποτε άλλο δεν ονειρεύονται για την κόρη τους ή τον γιό τους από το να επιτύχουν και να αποκτήσουν έναν πλούσιο γαμπρό ή μια πολύφερνη νύμφη και αδιαφορούν τελείως για άλλα τυχόν ελαττώματα».

Τα χρήματα, το οικονομικό status, που θα έλεγε και ένας οικονομολόγος του μέλλοντος, τί ρόλο παίζει;

«Ποτέ μου δεν πίστεψα πως μόνο το χρήματα δίνει την ευτυχία και την χαρά της ζωής στον άνθρωπο. Δεν έχω βέβαια αντίρρηση ότι είναι ένας από τους ουσιώδεις παράγοντες για την πάλη και την ευημερία της ζωής. Αλλά ασφαλώς δεν πρέπει να δίνουμε αποκλειστικά σ’ αυτό όλη μας την προσοχή και να κάνουμε τον γάμο είδος εμπορίου».

Ανεξαρτήτως της όποιας οικονομικής κατάστασης της άλλης οικογένειας;

«Υπάρχουν γονείς πλούσιοι, που, αν η κόρη τους έτυχε να αγαπήσει έναν νέο επιστήμονα ή οποιοδήποτε επαγγελματία, που δεν έχει ακόμη κάμει τη σταδιοδρομία του και είναι πτωχός, είναι όμως καθ’ όλα τα όλα τα άλλα αξιώτατος νέος, αρνούνται να τον κάνουν γαμπρό τους, επιμένοντας, πως πρέπει να έχη και περιουσία ανάλογη με την προίκα της κόρης τους».

Πλήρης απαξίωση του καλού χαρακτήρα και της γνώσης. Συμβαίνει και το αντίθετο;

«Ή αντίθετα, ζητούν για τον γιο τους νύφη με προίκα πολλή, χωρίς να προσέξουν το παρελθόν ηθικόν της ή την υγεία της. Και πολλές φορές αυτοί οι γονείς πετυχαίνουν αυτό που θέλουν, αλλά και με δυσάρεστες συνέπειες. Άλλοι πάλι γονείς, νεόπλουτοι, γυρεύουν να δώσουν στα παιδιά τους σύζυγο από μεγάλο τζάκι και σόι κι έτσι να υψωθούν δήθεν κοινωνικά, χωρίς να προσέχουν και την υγεία, τον χαρακτήρα και την ικανότητα στη δουλειά του γαμπρού που θα πάρουν».

Το θέμα του νεόπλουτου Έλληνα, πιστεύω ότι θα είναι γίνει και πιο έντονο στο μέλλον.

Διαφορά ηλικίας ανάμεσα στο ζευγάρι. Ως ψυχίατρος, θα έχουν δει τα μάτια σας...

«Μήπως μπόρεσα ποτέ να νιώσω τους άνδρες εκείνους, που ασυλλόγιστα παίρνουν ως σύζυγο γυναίκες μικρές στην ηλικία, που ο καθένας, βλέποντάς τες δίπλα τους τις περνά για κόρες τους ή και για εγγονές τους ακόμα; Σε τέτοιους γάμους η ζωή στον άνδρα δύει, στην γυναίκα ανατέλλει».

Καταπληκτική φράση, την κρατώ. Η ζωή της γυναίκας πώς είναι μέσα σε έναν τέτοιο γάμο;

«Ποιά ψυχική συνεννόηση μπορεί να υπάρξει στην περίσταση αυτή; Ασφαλώς ο σύζυγος θα ζηλέψη την γυναίκα του, θα την περιορίζη, θα την κλειδώνη, θα της κάνει τον βίο αβίωτο, ώσπου τέλος την τρελαίνει. Αυτό συμβαίνει πολλές φορές και σε ανδρόγυνα της ίδιας ηλικίας, βέβαια».

Βία μέσα στον γάμο. Υπάρχει και θα υπάρχει, δυστυχώς; ...

«Τι να πω για τους άνδρες εκείνους που θεωρούν και μεταχειρίζονται τις γυναίκες τους σαν πραγματικές σκλάβες, τους φέρονται βάναυσα και τις κτυπούν αλύπητα και που, όπως σε πολλά χωριά, αγαπούν περισσότερο την φοράδα τους απ’ αυτήν».

Παιδιά και γάμος. Τί συμβαίνει όταν υπάρχουν αλλά και όταν δεν υπάρχουν;

«Υπάρχουν και πρόσωπα που, άμα παντρευτούν και δεν κάνουν παιδιά, το αισθάνονται πραγματικό μαράζι και μπορούμε να πούμε ότι υποφέρουν και ζηλεύουν αυτούς που έχουν παιδιά. Αλλά και αυτοί πάλι που έχουν, με τους σύγχρονους μάλιστα καημούς των παιδιών, ζηλεύουν αυτούς που δεν έχουν».

Δεν τολμώ να φανταστώ τί είδους άλλους μελλοντικούς καημούς θα έχουν οι γονείς του επόμενου αιώνα...

Το πιο σωστό ποιό είναι, γιατρέ μου; Να θέλουμε ή να μη θέλουμε παιδιά;

«Το φρονιμότερο όλων είναι βέβαια να έχη κανείς παιδιά, γιατί αυτά αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην οικογενειακή ζωή. Άλλωστε αυτός είναι κι ο σκοπός του γάμου, να δημιουργήση κανείς οικογένεια, όχι όμως και με τον αποκλειστικό σκοπό μόνο για την απόκτησι του περίφημου διαδόχου».

Δηλαδή, μας λέτε να μην δακτυλοδείχνουμε ή λιθοβολούμε τα άτεκνα ζευγάρια. Πολύ avant garde, που θα έλεγε και κάποιος το 1970 π.χ.

Υπάρχει κάτι που πρέπει να προσέχουν οι γυναίκες στο θέμα της τεκνοποίησης;

«Η γυναίκα πρέπει να αποφεύγει τις συχνές γέννες. Γιατί, όταν κάνει το ένα παιδί επάνω στο άλλο, εξαντλείται και πεθαίνει. Έπειτα υπάρχει κι άλλος ένας λόγος, πως με τις συχνές γέννες τα παιδιά που θα γεννηθούν, είναι αδύνατα και καχεκτικά. Μια γυναίκα κανονικά πρέπει να αφήση να περάσουν τρία χρόνια μέχρι να ξαναγεννήση».

Ας μιλήσουμε για ένα τεράστιο ζήτημα στις σχέσεις των ανδρογύνων, αυτό της ζήλειας. Τί ρόλο παίζει και πιστεύετε ότι συνήθως συνδέεται με την απιστία;

«Υπάρχουν ανδρόγυνα που η ζηλοτυπία τους φθάνει στο βαθμό του πάθους. Εκείνος που ζηλεύει τη γυναίκα του ή και το αντίθετο, και που φαντάζονται κι οι δύο πράγματα που δεν υπάρχουν, δημιουργούν αναίτιες σκηνές».

Αν όμως υπάρχουν στοιχεία που αποδεικνύουν απιστία; Εκεί τί κάνουμε;

«Άμα βέβαια υπάρχουν πραγματικές συζυγικές απιστίες και ο ένας από τους δύο έχει τον φίλο ή τη φιλενάδα του, τότε υπάρχει απλούστατα η πιστοποίησις της αληθινής και πραγματικής απιστίας, οπότε, αν πραγματικά ο απατώμενος αγαπά με πάθος, ή και χωρίς αυτό, αναπτύσσεται μέσα του το συναίσθημα της εκδικήσεως με οποιοδήποτε μέσο, ακόμα και τον φόνο».

Πώς αντιμετωπίζεται η απιστία;

«Όταν κανείς ευρεθή σε μια τέτοια κατάσταση, το καλύτερο που έχει ο καθένας να κάνη είναι να οπλισθή με την απαιτούμενη ψυχραιμία και υπομονή και να λύση το ζήτημα αυτό της τιμής χωρίς εκδικήσεις».

Τί δεν πρέπει να υπάρχει σε κανένα σπίτι, θέλω να μου πείτε.

«Επειδή ανάμεσα στη ζωή, στους χαρακτήρες και στο περιβάλλον υπάρχουν αναμφισβήτητα, μπορούμε να πούμε, σατανικές στιγμές και κανένας μας δεν ξέρει ποτέ τί μπορεί να κάνη, πάνω στα νεύρα του, γι’ αυτό και σε κανένα σπίτι δεν πρέπει να υπάρχη περίστροφο και κανείς να μην οπλοφορή. Γιατί μπορεί να κάμη τον φόνο, αν πάνω σε μία δίκαια, ας πούμε, αγανάκτηση έχει το όπλο πρόχειρο, είτε ο άνδρας είτε η γυναίκα [γιατί τελευταία κι η γυναίκα έμαθε κι αυτή να τραβά πιστολιές -  αν και το συνηθέστερο μέσο εκδικήσεως στη γυναίκα είναι το βιτριόλι].

Πολύ σημαντικές παρατηρήσεις κι οι δυο. Ειδικά η χρήση αυτού του δολοφονικού στοιχείου μάλλον θα παραμείνει διαχρονικά το πιο κλασικό όπλο γυναικείας εκδίκησης. Και ίσως στο μέλλον όσο πιο εύκολα θα μπορεί να το προμηθευτεί κάποιος, τόσο το χειρότερο.

Μουρμούρα και γκρίνια. Αυτές οι μάστιγες. Μιλήστε μας λίγο για αυτά τα δύο.

«Τι τα θέλετε. Δεν υπάρχει χειρότερο από την γκρίνια στα ανδρόγυνα. Γι’ αυτό πρέπει να προσπαθούμε να λείπουν από τη μέση οι γκρίνιες και να μη δημιουργούνται, γιατί καμία φορά τις προκαλούμε χωρίς να υπάρχει σοβαρός λόγος».

Πολλές φορές και από το τίποτα, σωστά;

«Υπάρχουν άνθρωποι που δεν είναι ευχαριστημένοι ό,τι κι αν τους κάνετε. Αυτοί είναι οι κύριοι γκρινιάρηδες και παραξενόπουλοι της ζωής σ’ ένα βαθμό απίστευτο».

«Παραξενόπουλοι», τι καταπλητική λέξη, σας την κλέβω.

Υπάρχουν κατάλληλες και ακατάλληλες στιγμές για γκρίνια και μουρμούρα;

«Το χειρότερο είναι ότι επιλέγουν και τις πιο ακατάλληλες ώρες, ας πούμε πάνω στο φαγητό, για να αραδιάσουν τις παρατηρήσεις τους για το κάθε πράγμα, καθώς και τα παράπονά τους. Πάρτε πολλές γυναίκες που αψυχολόγητα την ώρα που κάθονται οι σύζυγοί τους στο τραπέζι να φάνε, ενώ γυρίζουν κουρασμένοι από την δουλειά τους, αρχίζουν ένα πραγματικό μουρμούρισμα».

Και αυτό γιατί συμβαίνει, λέτε;

«Το κάνουν για να μη χάσουν την ώρα και την ευκαιρία επάνω στην ώρα του φαγητού, με τις ενοχλητικώτατες αφηγήσεις του νοικοκυριού, τις αταξίες των παιδιών, τους διάφορους λογαριασμούς, και στο τέλος με όλες τις μεταξύ τους διαφορές και υποθέσεις τους».

Μάλιστα. Άρα, καταλήγοντας αναφορικά με τον γάμο, ποιό θα λέγαμε ότι είναι το μυστικό της επιτυχίας;

«Βλέπετε, δυστυχώς, όλοι μας δεν αναγνωρίζουμε τα ελαττώματά μας και γι’ αυτό κατακρίνουμε συχνότατα διάφορα πράγματα στις συζητήσεις μας, ενώ πρώτα από όλα θα έπρεπε να διορθώσουμε τους εαυτούς μας. Τουλάχιστον, ας φροντίζουμε πώς θα μπορέσουμε να έχουμε, όσο το δυνατόν, ολιγώτερα ελαττώματα και ας προσπαθήσουμε να φέρουμε τη νέα γενιά σε μια ανώτερη ηθική και πνευματική κατανόηση, ώστε να δημιουργήσουμε γερά φυτώρια με ισχυρούς και ιδανικούς χαρακτήρες. Κάθε γενιά που περνά πρέπει να την διαδέχεται η άλλη γενιά με μια ανώτερη πνευματική και ηθική δύναμη, με ανώτερες σκέψεις και επιδιώξεις».

Και κάπως έτσι έκλεισε το θέμα του γάμου, αφήνοντας για την επόμενη φορά το απολύτως διαχρονικό επίσης θέμα:  Σχέσεις ανδρών και γυναικών.

Stay tuned.

 

 

«περί πίνειν», σύγχρονος οδηγός [1948]

 Το 1948, η «Εργατική Εστία» άρχισε την έκδοση σειράς φυλλαδίων «που σκοπό έχουν να διαφωτίσουν γενικά τον εργαζόμενο γύρω από τους μεγάλους κινδύνους, που απειλούν την υγεία του. σωματικά και ψυχικά, όπως είναι ο αλκοολισμός, η τοξικομανία, η χαρτοπαιξία κ.λπ.».

Ένα από αυτά που έπεσαν στα χέρια μου από την βιβλιοθήκη ενός από τους πιο αγαπημένους μου ανθρώπους της ζωής μου (και που ο ίδιος δεν βρίσκεται εδώ πια), είναι το «ΜΗ ΠΙΝΕΤΕ, ΜΗ ΜΕΘΑΤΕ», γραμμένο για τους εργάτες, πάντα. Ένα 16σέλιδο τευχίδιο, τόσο λεπτοκαμωμένο που με τρόμο για να μην διαλυθεί αλλά και με πολύ χαμόγελο διάβασα, μεταξύ άλλων, και μερικά από τα παρακάτω: 

Καταρχήν, ο πρόλογος είναι μια βαθιά εισαγωγή στο θέμα, θέτοντας εξαρχής τον στόχο: το καλό της κοινωνίας των εργατών (*όπως πάντα, άλλωστε. #not)

Ακολουθεί μια φανταστική συνέντευξη με τον συγγραφέα του τευχιδίου, ταξίδι στο 1948 λοιπόν.

Ας ξεκινήσουμε με το βασικό: τί είναι ο εργάτης;

«Ο εργάτης είναι η ψυχή, η βάσις και η δύναμις της κοινωνίας και της πατρίδος μας. Η εξασφάλισις της υγείας του υπόσχεται ένα καλύτερο κόσμο γεμάτο από χαρά και ευτυχία και ενδιαφέρει κάθε Έλληνα». 

Σαφές. Οι άνθρωποι γιατί πίνουν; Το έχουμε διερευνήσει; 

«Ένας ξένος σοφός φυσιολόγος λέγει τα εξής: “Οι άνθρωποι πίνουν, γιατί κι οι άλλοι πίνουν. Πίνουν, όταν πεινούν, για να καταπραΰνουν την πείνα τους και πίνουν, όταν είναι χορτασμένοι, για να κεντήσουν την πείνα. Πίνουν, όταν τρεμουλιάζουν από το κρύο, για να ζεσταθούν και πίνουν όταν ζεσταίνωνονται για να δροσισθούν. Πίνουν, όταν νυστάζουν και θέλουν να κόψουν την νύστα τους, και πίνουν, όταν δεν έχουν ύπνο, για να κοιμηθούν. Πίνουν, γιατί είναι λυπημένοι, και πίνουν, όταν είναι χαρούμενοι. Πίνουν σε μία γέννηση, πίνουν και σε μία κηδεία”.

Επομένως, πίνουμε γενικώς. Σωστό. 

Όταν πίνουμε, τί ακριβώς συμβαίνει με τις αισθήσεις μας;

... Οι ενθουσιώδεις πότες, όταν μιλούν για το κρασί λένε ότι “το κρασί πρέπει να το αισθάνεται ο άνθρωπος και με τας πέντε αισθήσεις του”. Κι αυτός είναι ο λόγος του τσουγκρίσματος, για ικανοποίηση της ακοής. Γιατί η όρασις ικανοποιείται, με το γλυκοκύτταγμα του ωραίου χρώματος. Η αφή, με το χούφτιασμα του ποτηριού. Η όσφρησις με το μύρισμα. Και τέλος έρχεται η γεύσις, η οποία ικανοποιείται περισσότερο με τους διαφόρους μεζέδες που συνοδεύουν το κρασί».

Καταπληκτικό. Αυτό θα μπορούσε να γραφτεί σε βιβλίο-οδηγό Οινοποσίας το 2020.

Τί κάνει έναν άνθρωπο αλκοολικό;

«Ο άνθρωπος που συνήθισε να πίνει πολύ, αισθάνεται την ακατανίκητη ανάγκη και δεν μπορεί να περάση τη μέρα του χωρίς να πιή και τα σχετικά ποτηράκια του. Δεν μπορεί να εργασθή, να φάγη, να διασκεδάση, να κοιμηθή χωρίς ποτό, για να πάνε κάτω τα φαρμάκια. Το πιοτό κατήντησε για αυτόν η παρηγοριά, η ξεκούραση, η ευτυχία, η δύναμις, το παν».

Και φυσικά, ειδικά για τους οικογενειάρχες αυτό είναι μια βόμβα καταστροφική, να φανταστώ;

«Κι έπειτα φθείρονται τα οικονομικά του, μάλιστα αν είναι και οικογενειάρχης, αρχίζει να μην σκέπτεται πλέον λογικά και σιγά σιγά εγκαταλείπει, για το χατήρι του ποτηριού, τη γυναίκα του και τα παιδιά του στην δυστυχία και την κακομοιριά. Τα παιδιά των ανθρώπων αυτών δεν τρέφονται καλά, γιατί τα χρήματα που κερδίζει ο οικογενειάρχης από το μεροκάματο, τα ξοδεύει στην ταβέρνα και στο τσιγάρο [α βέβαια, έχουμε και αυτό], και στο τέλος τα δυστυχισμένα καταντούν να παθαίνουν αδενοπάθεια, ατροφία, φθίση και τις περισσότερες φορές, πεθαίνουν».

Μα τι μου λέτε;; Τραγικά πράγματα.

Ποιές είναι οι συνέπειες από την κατανάλωση αλκοόλ, γιατρέ μου; 

«Παιδιά γεννημένα από αλκοολικούς είναι συνήθως έκφυλα, με περιωρισμένη αντίληψη, ηλίθια και επιβαρυμένα και  με άλλες τρομερές κληρονομικές αρρώστειες, όπως η επιληψία, η καχεξία, αι διάφορες παραλύσεις. Αλλά και ένας, που δεν είναι αλκοολικός και μια μόνον φορά βρεθή μεθυσμένος και επάνω στο μεθύσι του συνευρεθή με τη γυναίκα του, το παιδί που θα συλληφθεί από μια τέτοια σύλληψι είναι πιθανό να έχει όλα τα παραπάνω ελαττώματα.

...Μία από τις χειρότερες συνέπειες είναι η τρέλλα, με τις διάφορες φρικτές εκδηλώσεις της, καθώς και οι ψευδαισθήσεις, οπότε οι δυστυχείς αλκοολικοί βλέπουν και ακούν διάφορα τρομακτικά και ανύπαρκτα πράγματα. Η δηλητηρίασις, που προκαλεί το οινόπνευμα, φαίνεται και στο πρόσωπό τους. Τα μάτια τους είναι υγρά, σαν να κλαίνε διαρκώς. Τα χείλη τους, η γλώσσα τους και τα χέρια τους τρέμουν. Βήχουν και φτύνουν συνεχώς». 

Τον αλκοολικό άνθρωπο, πώς τον ξεχωρίζουμε άραγε; 

«Εκείνοι που πίνουν και που σιγά σιγά γίνονται αλκοολικοί, χάνουν κάθε ανώτερο και ευγενικό αίσθημα, όπως είναι η τιμή και η ηθική. Γίνονται βάναυσοι και με το παραμικρό θυμώνουν. Εκνευρίζονται, υβρίζουν και φωνάζουν, αναποδογυρίζουν τα τραπέζια, σπάζουν ό,τι βρίσκουν μπροστά τους, δέρνουν τη γυναίκα και τα παιδιά τους. Βρίζουν με τις πιο χυδαίες λέξεις χωρίς καμία ντροπή, κάνουν μπροστά σε όλο τον κόσμο τις πιο άπρεπες πράξεις. Προκαλούν και παρεξηγούν, και με το παραμικρό φιλονικούν». 

Μάλιστα. Δύσκολα τα πράγματα, λοιπόν. Και δηλαδή, δεν επιτρέπεται καθόλου, ούτε ένα ποτηράκι έτσι για το καλό; 

Η απάντηση άμεση.

«Τώρα βέβαια, όσοι έχουν την ανάγκη να πιουν λιγάκι για να ευθυμήσουν, ας προσέχουν τουλάχιστον να πίνουν με μέτρο, να αποφεύγουν τα ποτά που είναι νοθευμένα [μα καλά, από το 1948 υπήρχαν μπόμπες;;], που περιέχουν πολύ οινόπνευμα ή που είναι φτιαγμένα με ξένες ουσίες όπως είναι το σουλφίτ (θειώδες νάτριον), ο γύψος και οι χρωστικές ύλες. Έπειτα, δεν πρέπει να πίνουν νηστικοί. Να πίνουν από το ίδιο κρασί και να μην το ανακατεύουν. Να αποφεύγουν δηλαδή να πίνουν μαζί ρετσίνα και κρασί Σάμου, ή αρετσίνωτο με Μαυροδάφνη, ή και ακόμα ρετσίνα και ούζο, γιατί με αυτόν τον τρόπο μεθούν ευκολότερα και δηλητηριάζουν χειρότερα τον οργανισμό τους».

Χρήσιμα όλα αυτά. Κάτι άλλο τώρα. Υπάρχουν κάποια gadgets που πρέπει να έχουμε ή να μην έχουμε μαζί μας όταν βγαίνουμε για ποτό, κρασί; 

«Αυτοί που συχνάζουν σε ταβέρνες, καλά θα κάνουν να μην οπλοφορούν, και να μην έχουν στην τσέπη τους ούτε σουγιά. Γιατί επάνω στο πιοτό και στο μεθύσι, και με τον πρώτο καυγά που θα στήσουν [α, γιατί είναι σίγουρο αυτό ε;] αν μάλιστα είναι και νευρικοί ή τους συνοδεύουν και γυναίκες, μπορούν στα καλά καθούμενα να σκοτώσουν κανένα».

Πολύ σοβαρά τα πράγματα. Κάποια συμβουλή για την αποφυγή αφόρητου hangover;

«Όσοι πίνουν και συχνάζουν στις ταβέρνες και έρχονται σε κέφι –για καλό και για κακό– ας εφοδιάζονται και ένα μπουκαλάκι αμμωνίας, γιατί αναπνέοντας λίγη αμμωνία ή παίρνοντας πέντε σταγόνες [προσοχή: πέντε], σε μισό ποτήρι νερό, μπορεί να τους κάνει να συνέλθουν και να απαλλαγούν πολλές φορές από το μεγάλο μεθύσι, που φθάνει μέχρι κραιπάλης».

Ουφ, κάτι είναι και αυτό. Υπάρχουν λύσεις. Τώρα βέβαια, ο μεγάλος κίνδυνος και πειρασμός είναι ο φιλικός κύκλος, σωστά;

«Το περιβάλλον, οι συγγενείς και φίλοι των μεθύσων και οινοποτών πρέπει να τους εμποδίζουν, όσο είναι δυνατόν να συναναστρέφονται με άλλους φίλους τους μπεκρήδες. Γιατί αυτού του είδους η παρέα τούς παρασύρει πάντα στο πιοτό, ακόμα και όταν έχουν πάρει την απόφαση να μην ξαναπιούν».

Κάποιες διατροφικές συμβουλές;

«Οι μέθυσοι και οι αλκοολικοί πρέπει να αποφεύγουν να τρώνε βαρειά φαγητά, όπως είναι τα τσιγαριστά, τα καβουρδιστά και τα αλμυρά φαγητά».

Σαφέστατη απάντηση.

Εν ολίγοις και ολοκληρώνοντας, κάποιο συμπέρασμα;

«Το συμπέρασμά μας είναι ότι, όποιος δεν πίνει καθόλου κρασί και οινόπνευμα, είναι από κάθε πλευρά κερδισμένος. Όσοι όμως θέλουν να πιουν πρέπει, σε αυτήν τουλάχιστον την περίπτωση, να αποφεύγουν τα σπίρτα [ ;τα σφηνάκια;], λογαριάζοντας την υγεία τους, ένα δυο ποτηράκια κρασί καθαρό, καλής ποιότητας και μόνον το βράδυ μετά τη δουλειά, ή ένα έως δύο ποτήρια μπύρας. Είναι ανάγκη να συγκρατείται κανείς, γιατί ακριβώς από αυτή την στιγμή, που θα αυξηθή η ποσότητα του πιοτού, αρχίζουν όλοι οι κίνδυνοι που αναφέραμε πιο πάνω».

Και τώρα, για να ολοκληρώσουμε, θα ήθελα να εστιάσουμε στο target group στο οποίο απευθύνονται τα παραπάνω, για να μην χάνουμε τον στόχο μας, παρακαλώ.

«Εσείς, εργάτες έλληνες, που είσαστε τα θεμέλια της φυλής μας, της ιδανικής Ελλάδας μας, προσέξτε. Μη σας κυριεύει το κρασί και τα άλλα οινοπνεύματα. Είναι μεγάλη καταστροφή. Δεν θα βρήτε το κέφι και τη χαρά, πίνοντας. Αντιθέτως, θα τσακίσετε την υγεία σας, τα νεύρα σας, δεν θα μπορείτε να εργαστείτε και να αποδώσετε στη δουλειά σας. Η νέα γενιά, τα παιδιά που θα κάνετε, η ελπίδα της πατρίδος μας, πρέπει να μείνει με κάθε θυσία μακριά από τις βαρύτατες αρρώστιες του αλκοολισμού που απειλούν τη ράτσα μας με εκφυλισμό και τελεία καταστροφή».

Η εργατιά, λοιπόν, πώς πρέπει κι οφείλει να ψυχαγωγείται;

«Γελάτε, τραγουδάτε, παίζετε όργανα, πηγαίνετε εκδρομές, ζήστε στον καθαρό αέρα, διασκεδάζετε, γυμνάζετε το σώμα σας και μη ζητάτε μονάχα στο πιοτό την απόλαυση. Η Ελληνική εργατιά, τα λεβέντικα νιάτα πρέπει να συγκρατούνται. Γιατί έτσι μονάχα κερδίζουν την ζωή, την υγεία, τη χαρά, την πρόοδο και την ανάδειξη της δουλειάς τους».

Μα, άραγε, η εργατιά, υπερήφανη πάντα, έχει τον χρόνο και τα χρήματα για εκδρομές και γυμναστική και γλέντι;..

{καμία απάντηση από την άλλη πλευρά}

Ο κατάλογος των επόμενων εκδόσεων δεν περιλάμβανε κάτι αντίστοιχο για τους εργοδότες της χώρας. Προφανώς τίποτα από τα παραπάνω δεν ίσχυαν/ ισχύουν, για αυτούς.

Και μετά από αυτό, ας πιω μια γουλιά από το αγαπημένο merlot, έτσι για να πάνε τα φαρμάκια κάτω.