Το αρκτικό περιβάλλον των Ανθρώπων

Για το δυτικό, λεγόμενο, πολιτισμό, που εδώ και αιώνες έχει ταυτίσει το «περιβάλλον» με κάθε λογής καρπούς και ζώα σ’ ανθισμένους καταπράσινους παραδείσους, το απέραντο κατάλευκο τοπίο της Αρκτικής μοιάζει σχεδόν με άρνηση του περιβάλλοντος.

Τα καλοκαίρια είναι σύντομα, αλλά φέρνουν υπέροχη ανθοφορία της τούντρας* και την ανάπτυξη τόσο των μόνιμων όσο και των μεταναστευτικών ζώων που την κατοικούν. Οι χειμώνες είναι ατελείωτοι, φοβερά κρύοι και επιβαρύνουν πολύ τις ικανότητες των κατοίκων της Αρκτικής για επιβίωση. Στη ζώνη της τούντρας οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από 10ο έως -60ο C.

Tο καλοκαίρι πέφτει βροχή και χιονόνερο, ενώ το χειμωνιάτικο χιόνι είναι μάλλον ελαφρύ. Μόνο το βαρύ χιόνι συνοδεύεται από ισχυρούς ανέμους, που όταν συνδυάζονται με απότομη πτώσης της θερμοκρασίας, κάνουν τη ζωή πραγματικά δύσκολη.


Οι Ίνουιτ έχουν δεκάδες όρων για τα διάφορα είδη του χιονιού, ανάλογα με το μέγεθος και το σχήμα των νιφάδων.
 Το χειμωνιάτικο τοπίο, που διακόπτεται από τις κινούμενες μορφές των ζώων και των ανθρώπων με όσα κουβαλούσαν μαζί τους, ορίζεται από τις πετρωμένες μορφές των Ίνουκσουτ.
Που σημαίνει «σαν άνθρωποι».

Τα «σαν άνθρωποι» σκιάχτρα ή ξόανα ή αγάλματα από ένα είδος ξερολιθιάς, στέκονται στα όρια. Τα περισσότερα όρθια στα πόδια τους σημαδεύουν τον χώρο, τις κορυφογραμμές, τα μονοπάτια των ζώων, τα σταυροδρόμια των ανθρώπων, τις εισόδους των οικισμών ή τα νεκροταφεία. Κάποια άλλα έρπουν στις ράχες των υψωμάτων και περικλείουν τον χώρο φυλακίζοντας τα κοπάδια των ζώων. 

Εδώ κι εκεί, μόλις που διακρίνονται οι χαμηλοί σωροί από χιόνι που σκεπάζουν τα ίγκλου. Η ιδιότητα του πάγου να συγκρατεί στρώματα παγιδευμένου αέρα και να λειτουργεί ως μονωτικό είναι σημαντική για τους ανθρώπους και για τα ζώα που βρίσκουν καταφύγιο σε κοιλώματα του πάγου ή κάτω από αυτόν.

Την άνοιξη όλα αλλάζουν, όσο μπορούν να αλλάξουν. Η βλάστηση περιορίζεται στα ριζά των βράχων ή κάτω από το χιόνι. Η φυτική μάζα είναι πέντε φορές μεγαλύτερη κάτω από το έδαφος παρά πάνω σε αυτό. Εμφανίζονται δροσερά λιβάδια...

Τα ζώα είναι προσαρμοσμένα στο αρκτικό περιβάλλον, στην εναλλαγή των εποχών και στη δυνατότητα εξεύρεσης τροφής.

Παίζεις για να μάθεις να ετοιμάζεσαι.
Χορεύεις για να χαρείς με το χορό τα συναισθήματά σου.

Τραγούδι

Η απουσία, όπως και η υπερβολική παρουσία, θέτουν σε κίνδυνο τη συνοχή της ομάδας. Χειμώνα καλοκαίρι. Στις χειμερινές και στις θερινές εγκαταστάσεις, αλλά κυρίως τον χειμώνα όταν εκ των πραγμάτων οι εξωτερικές δραστηριότητες περιορίζονται ή και αποκλείονται, οι Ίνουιτ απασχολούνται σε διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες. 

«Το κατάτζαϊτ, το λαρυγγικό τραγούδι, το επινόησαν οι γυναίκες για να περνούν την ώρα τους όταν οι άνδρες έλειπαν στο κυνήγι. Τα τραγούδια εκτελούνται από ζεύγη γυναικών που στέκονται πολύ κοντά, η μια απέναντι στην άλλη, και τραγουδούν α καπέλα. Με τον χειρισμό της φωνής και τις τεχνικές της αναπνοής οι γυναίκες μιμούνται τους ήχους του περιβάλλοντος: το σφύριγμα του ανέμου μέσα απ’ τις χαραμάδες του ίγκλου, το λαχάνιασμα του σκύλου, την αγωνιώδη ανάσα του κυνηγημένου ζώου. Είναι αδύνατο να περιγραφεί το λαρυγγικό τραγούδι των Ίνουιτ. Οι λαρυγγισμοί μοιάζουν με τη βοή του αέρα ή με τον ήχο μιας τεράστιας ατμομηχανής που ξεκινάει απότομα. Είναι ένα μείγμα από ήχους που έρχεται από το βάθος του λαρυγγιού. Η εκτέλεσή του είναι τόσο έντονη που οι τραγουδίστριες συχνά διστάζουν και ξεσπούν σε ασυγκράτητα γέλια».

Γέλιο ζωής, σα χιονοστιβάδα που διαλύεται. Μετά η σιωπή του χιονιού πάνω στον πάγο. Γέλιο κοινωνικό που χαλαρώνει, προς στιγμήν, την πίεση της προσπάθειας. Γέλιο που αίρει χρονίζουσες εντάσεις και μετατρέπει τη συμβίωση σε κοινωνία.

Παιχνίδι

Το Δεκέμβριο έπεφτε το βαθύ σκοτάδι του χειμώνα. Οι εξωτερικές δουλειές λιγόστευαν κι οι Ίνουιτ περνούσαν ατέλειωτες ώρες ή και μέρες κλεισμένοι σε στενό χώρο. 

Όταν έρθει ο χειμώνας, μαθαίνεις να παίζεις, λένε. Όμως παίζεις για να μαθαίνεις να ετοιμάζεσαι.

Να μερικά παιχνίδια:
Το άγιαρατ: τα χέρια πλέκουν ιστορίες και σχέδια με τον σπάγκο
Το ίνουκατ: ζάρια με κότσι
Το ιλλούκιταατ: πεντόβολα
Το ποιός θα γελάσει πρώτος ή το ποιά θα γελάσει τελευταία
Το ιλλάκιταατ: μονωδία

Χορός

«Οι Ίνουιτ χορευτές μοιράζονται τις στροφές, μοιράζονται τους ρυθμούς, οι μουσικοί παίζουν τον χορό και οι χορευτές χορεύουν τη μουσική και όλοι μοιράζονται τη συγκινησιακή φόρτιση της ομάδας. Ο χορός έχει σαφείς αναφορές στο συμβολισμό του κυνηγιού. Αρχίζει με αργό ρυθμό που σιγά σιγά κλιμακώνεται. Οι χορευτές, όπως και οι κυνηγοί, εκθέτουν το προσωπικό τους στυλ και την υπεροχή τους με σεμνότητα, για να μη θίξουν τους άλλους».

Χορεύεις με τον ήχο της μουσικής για να δηλώσεις παρουσία και συμμετοχή στην ομάδα.
Με το ίδιο σου το σώμα.

«Στην ανατολική και την κεντρική Αρκτική ο χορός είναι ατομικός κι ο χορευτής παίζει ο ίδιος, το μεγάλο τύμπανο· στη δυτική, οι χοροί είναι ομαδικοί και τους συνοδεύει μια ορχήστρα, που αποτελείται από αρκετά πρόσωπα που παίζουν και τραγουδούν».

Οι Ίνουιτ πιστεύουν πως η σκέψη βρίσκεται εκτός, έξω από τον άνθρωπο, πέρα. Η ίδια λέξη σημαίνει σκέψη και έξω, εξωτερικός κόσμος: η σκέψη, η πνοή, η ανάσα, η ψυχή ταυτίζονται με τον αέρα, τον καιρό, τον ουρανό, τον κόσμο, το σύμπαν.

«Κάθε κομματάκι της φύσης έχει μέσα του ζωή, ακόμη και το πιο ταπεινό αποκτά δύναμη, φτάνει να γνωρίζει ο άνθρωπος να τη αποκαλύψει».

Κατοικούν κυριολεκτικά στα όρια της Οικουμένης.

Inuit Mother & Child  marnicdesigns.com

Ίνουιτ, όπως Άνθρωποι.

* τούντρα: σημαίνει γύμνια, από τη φινλανδική λέξη tundren (που δηλώνει την άδενδρη πεδινή έκταση).


Βιβλιογραφία:

Boas Franz, The Eskimo of Baffin Land and Hudson Bay
Riesman Paul, The Eskimo Discovery of Man’s Place in the Universe
Williams Stephen, The Inuit Today