εξάγεται η μνήμη;

Μούσα: κατά το Λεξικόν του Σ. Δ. Βυζαντίου η λέξη προέρχεται (ή έχει την ίδια ρίζα) είτε α) από το ρήμα μάω/μάομαι ή μαίομαι που σημαίνει: «προσπαθώ επιμόνως, επιθυμώ με σφόδραν έφεσιν, κινούμαι με ορμή προς τα εμπρός, ζητώ, ερευνώ, αναζητώ και εν γένει προθυμούμαι», είτε β) από το ουσιαστικό μύθος που σημαίνει, ανάμεσα σε άλλα: «λόγος (προφορικός), ομιλία, συνομιλία, όμως και: διήγηση (ή και αφήγηση)». Επιπλέον σημαίνει: «λόγος ενδιάθετος, σκοπός, λογισμός». Πολύ σπάνια σημαίνει και: «στάσις και θόρυβος» ενώ τις περισσότερες φορές σημαίνει: «την πλαστήν ή αλληγορικήν ή αναφερομένην εις την σκοτεινήν ιστορίαν των αρχαιοτάτων χρόνων διήγησιν».

Μουσείον: ο χώρος που λατρεύονται οι Μούσες. Δηλαδή όλα τα παραπάνω.

Ένα μουσείο δηλώνει σκοπό, επίμονη προσπάθεια, ζήτηση, διερεύνηση, διάθεση. Κυρίως, όμως, δηλώνει αυτό που είναι: μύθος και λόγος, δηλαδή διήγηση αλληγορική (μύθος) και διήγηση αναλογική (επιστήμη).  

Δηλαδή, με λίγα λόγια, το μουσείο είναι μάθηση και μνήμη. 

Μήπως όμως και κάτι παραπάνω από αυτό; 

Ναι. Το μουσείο είναι και κοινωνικές σχέσεις. Έχουν ανθρωπολογικό χαρακτήρα. Οι ανθρωπολόγοι τα ονομάζουν «αρχεία υλικού πολιτισμού» ή «υλική έκφραση του πολιτισμού». 

Τί άλλο είναι το μουσείο;

Είναι και  ένας μαγικός κόσμος. Στην κυριολεξία. Τα αντικείμενα εκεί εκτίθενται σε έναν τρισδιάστατο  χώρο που περιλαμβάνει και το αντικείμενο και τον παρατηρητή/επισκέπτη. Προέρχονται από το παρελθόν και αυτό σημαίνει ότι ο επισκέπτης που τα βιώνει στον τρισδιάστατο χώρο πρέπει με κάποιον τρόπο να διασχίσει ένα φράγμα, ένα όριο μεγαλύτερο ή μικρότερο, περισσότερο ή λιγότερο αποτρεπτικό. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να υπερβεί ένα εμπόδιο: τη νεκρή ζώνη ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν και μπει στο ταξίδι του χωροχρόνου.

Αν αυτό δεν είναι μαγεία, τί είναι; 

Δεν υπάρχουν μόνο αρχαιολογικά Μουσεία. Υπάρχουν και Λαογραφικά και Ανθρωπολογικά και Σύγχρονης Τέχνης και Νομισματικά και Κεραμικής και Design  και πολλά ακόμα, αφού καθρεφτίζουν όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Μέχρι και Πολεμικό Μουσείο υπάρχει.

Και φυσικά, υπάρχουν παντού στον κόσμο.

Το εξοργιστικό, άκρως προκλητικό και προσβλητικό νομοσχέδιο «Αναδιοργάνωση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων και μετονομασία του σε Οργανισμό Διαχείρισης και Ανάπτυξης Πολιτιστικών Πόρων», που με λίγα λόγια μετατρέπει το πολιτιστικό αγαθό σε προϊόν, και το οποίο παρέχει την δυνατότητα εξαγωγής αρχαίων για 25+25 χρόνια, πέρασε στα ψιλά γράμματα, παρακάμπτοντας την Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία, Μουσειολόγους, Εθνολόγους και άλλες επιστημονικές ειδικότητες που δουλεύουν για τα μουσεία. 

Η δικαιολογία ότι «από το να μένουν στις αποθήκες γιατί να μην τα κάνουμε εξαγωγή» είναι σχεδόν ανήθικη.

Σας έχω νέα. 

Για τους επιστήμονες (αρχαιολόγους, μουσειολόγους, ανθρωπολόγους κ.λπ.), δεν υπάρχουν άχρηστα αντικείμενα. Είναι όλα σημαντικά.

Επίσης, στις αποθήκες των μουσείων δεν φυλάσσονται τα «άχρηστα» ή τα «περισσευούμενα». 

Όχι. Τα υπάρχοντα στις αποθήκες βγαίνουν και στις αίθουσες, καθότι ως γνωστόν, οι εκθέσεις στα μουσεία ανανεώνονται.

O George Orwell έγραφε πως «αυτός που ελέγχει το παρελθόν ελέγχει και το παρόν, κι αυτός που ελέγχει το παρόν, ελέγχει και το παρελθόν». Το μουσείο είναι κατασκευαστής μνήμης και ιστορίας. Κατασκευαστής πολιτιστικής ταυτότητας.

Τα μουσεία δεν είναι μαυσωλεία. 

Δυστυχώς στο σχολείο ποτέ κανείς δεν μου το είπε αυτό. 

Ευτυχώς το ανακάλυψα μόνη μου.

Το brand name μιας χώρας (για να μιλήσω και με εμπορικούς όρους), οποιασδήποτε χώρας, οποιουδήποτε πολιτισμού, δεν είναι τα ιστορικά αντικείμενα, από μόνα τους. 

Είναι ο σεβασμός που έχουν οι άνθρωποι για αυτά. 

Και σε αυτό, δυστυχώς, έχουμε αποτύχει.

Και επισήμως πλέον.

Με νόμο.

Βιβλιογραφία

Ελεωνόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου, Λαογραφικά μουσεία, πολιτισμική ταυτότητα, ιστορική μνήμη

Σ.Δ. Βυζάντιος, Λεξικόν Ελληνικόν (Α΄ έκδ. 1851)

M. Ames, Museums, the Public and Anthropology, 1986